Еуропа және Америка елдерінің қазіргі заман тарихы (1918-1945). Амангелді Әліпбаев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ өсті. Үш мыңға жуық кәсіпорындарды біріктірген Стиннестің концерні осы жылдарда құрылды. Демек, неміс қоғамында бір топтардың байып-күшеюі екінші бір топтардың кедейленуі, күйзелуімен қатар жүріп жатты. Бұл, бір жағынан, тарығу, қиналу сезімін туғызса, екінші жағынан, осы ауыртпашылыққа қарсы күресуге ұмтылушылыққа итермеледі.

      Герман буржуазиясы өз билігін бекітіп, жұмысшы табы мен демократиялық топтарды қысымшылдыққа ала бастады. Елде инфляция күшейіп, тамақ пен өндіріс тауарларының бағасы өсті. 1920 жылы Рейхстаг фабрика-зауыт комитеттерінің жұмысшы мүддесін қорғау құқықтарын шектеді. Жұмысшылар қарсылық білдіріп шеруге шыққанда, полицейлер оларға оқ жаудырып, нәтижесінде 42 адам өліп, жүзден аса адам жараланған. Осындай шиеленіскен жағдайда елде фашистік партиялар пайда болды.

      «Фашизм» деген түсінік Италияда қалыптасты. Мұндағы алғашқы ұйымдар «жауынгер одақтар» («фаши ди комбаттименто») деп аталды, осыдан барып «фашизм» деген термин қалыптасты. Германияда бұл қозғалысқа «нацизм» деген атау берілді. Фашизм алғаш пайда болған кезде, негізінен, соғыстағы жеңілістен, одан кейінгі революция мен экономикалық дағдарыстан әжептәуір қиналып қалған ұсақ буржуазияның өкілдерінен, әртүрлі азғындаған топтардан қолдау тапты. Алғашқы фашистік ұйым Германияда 1919 жылы Мюнхен қаласында құрылды. Ол «неміс жұмысшы партиясы» (DAP – Deutsche Arbeiter-Partei) деп аталды. Осы партияны Германиядағы реакцияның ұясы болған рейхсвер неміс халқын шовинистік рухта тәрбиелеу мақсатына пайдаланбақшы болды. Осы ниетпен партияға әскери үгіт-насихат бөлімінің құпия агенті Адольф Гитлер жіберілді. Гитлерге осы партияны бұқараға ықпал жасай алатын ұйымға айналдыруға тапсырма берілді. Гитлер партия қатарына кірді және жетекшілерінің біріне айналды. Осыдан кейін партияның бағдарламасы жасалды және аты өзгертілді, енді ол «Неміс ұлттық-социалистік жұмысшы партиясы» (NCDAP – Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei) деп аталатын болды. Партияның бағдарламасында мынадай талаптар болды: Версаль бітімін жою; барлық немістерді біріктіру, орталықтанған, қуатты мемлекет құру; монополиялық бірлестіктерді ұлттандыру; жерді сатуға тыйым салу; сатқындарды, алыпсатарларды және өсімқорларды қатаң жазалау; еңбексіз табысқа тыйым салу; еврейлерді қызметке алмау; еврейлердің Германия азаматтығын алуына жол бермеу; жоғарғы (арийлік) нәсілдің жеңісі үшін күресу. Фашистік партияларға Германияның қаржы алпауыттары үлкен қаржылық көмек көрсетті.

      1919–1920 жылдары Герман үкіметін социал-демократ Густав Бауэр басқарды, ол да жұмысшы табын езу саясатын жалғастырды. 1920 жылғы наурызда реакцияшыл күштер мемлекеттік төңкеріс жасағысы келді. 12-13 наурызда рейхсвер әскерлері Берлинді алып, социал-демократтарды таратып, билік басына кертартпа үкімет келіп, оны ірі жер иеленуші Капп басқарды.

      Төңкеріс туралы естіп, неміс жұмысшылары күреске шықты. Коммунистер, социал-демократтар, «тәуелсіздер», «христиан» жұмысшылары, кәсіподақ мүшелері, еш партияға кірмейтіндер ортақ майдан болып, қарсы тұрды. Елді СКАЧАТЬ