СОҲИБҚИРОН МАЪНАВИЯТИ 2. ЧОРИЕВ АҲМАДЖОН

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ бўлишига олиб келган бўлсада, бу фанларнинг умумий характери, тарақкиётининг асосий йўналишига таъсир эта олмаган”.

      Хдқикатан ҳам ал-Хоразмийнинг асарларидаги ҳиндларнинг ўнлик саноқ системасининг талқини ва ривожлантирилиши, “Китоб ал-жабр нал-муқобала"Ъ да таклиф қилинган тенгламаларни ечишнинг икки хил усули ва шу каби муҳим кашфиётлар ап-Кошийнинг ўнлик касрларни ихтиро қилишида, учинчи даражали тенгламаларни ечиш усулини юпишида ва, умуман, юқори даражали алгебраик тенламаларни ечиш методини кўрсатишда ўз давомини топган ва чуқурлаштирган бўлиб, рпёзиётдаги алгоритмик-алгебраик руҳнинг мустаҳкамланишига хизмат қилган.

      Шуниси диққатга сазоворки, ислом мамлакатларида риёзиёт айнан ана шу алгоритмик-алгебраик йўналишда кадимги дунёдаги риёзиётга нисбатан илгарилаб кетган ва у даражага Ғарбий Европада фақат XVI асрдагинаэришган.

      Яна шуни айтиш керакки, XIX аср ўрталаригача алгебрада унинг Шаркдан келиб чикқанлиги, аксиоматик методнинг ишлатилмаслиги билан Евклид геометриясидан кескин фарқ қилиши сезилиб турган. Уларнинг келиб чиқишидаги фарқ хатто ҳозирги пайтдаги алгебра ва геометрияга оид мактаб дарсликларида ҳам сезилиб туради.Албатта, юкорида билдирилган фикрлар ислом мамлакатларида, шу жумладан Темур ва темурийлар бошқарган давлатда риёзиётнинг бошқа йўналишларида тадқиқотлар етарли даражада олиб борилмаган, деган маънони англатмайди. Буни тасдикдовчи далиллар мавжуд. Масалан, Умар Хайёмнинг “Евклид китобининг қийин постулатларига шарҳлар” асарида Евклиднинг параллел чизиқлар ҳақидаги постулатини исбот қилишга уриниб, тўртбурчакнинг ўткир, ўтмас ва тўғри бурчаклари гўғрисида курган учта фарази, илгари сурган ғоялари Насриддин Тусий

      асарларида тасдиқланади ҳамда кейинчалик ал-Кошийнинг айлананин узунлигини ўлчаши, П- сонининг қийматини аниқлаши бил тўлдирилади. Риёзиётнинг бу йўналишида қилинган ишлар геометри тригонометрияларни юксак чўққиларга кўтариб, XIX асрда ноэвкли геметриясини яратиш учун зарур шарт-шароитларини ташкил этган.^1716181619

      АМИР ТЕМУР САЛТАНАТИДА ИЛМ-ФАН РИВОЖИ

      Амир Темур Мовароуннаҳр тахтига келган даврдан бошлаб ўлкада илм-фан, маданият, санъат, бунёдкорлик, меъморчнлик каби кагор йўналишларда ўзгаришлар юз берди. Булар орасида дин ва диний ил мл ар ривожини ҳам таъкидлаш зарур.

      Бу борада гарихий ёзма манбаларнинг аҳамияти катта. Жумладан, "Темур тузуклари”да: “Мусулмонларга диний масалалардан таълим бериб, шариат акидалари, ислом дини илмлари, тасниф, ҳадис. фикҳдан даре берсинлар деб, ҳар бир шаҳарга олимлар ва мударрислар тайин килдим'’, -дейилади.

      Бу пайтда таълим муассасалари ҳисобланган мадрасаларда Қуръон тажвид билан ўргатилар, араб ва форс тиллари қоидалари, ақида, фикҳ, ислом тарихи, ҳадис, тавсиф каби диний билимлар ўкитилар, шунингдек мадрасаларнинг макомига қараб, мантиқ, ўеърият, фалакшунослик, тарих, география сингари фанлардан СКАЧАТЬ