СОҲИБҚИРОН МАЪНАВИЯТИ 2. ЧОРИЕВ АҲМАДЖОН

Чтение книги онлайн.

      5. Зайниддин Абу Бакр ат-Тайободий (ваф.1388)

      6. Бобо Сангу (ваф.1384)

      7. Хожа Боязид

      8. Шоҳ Неъматуллоҳ валий Кирмоний (ваф.1431)

      9. Хожа Исҳоқ Хутталоний (ваф.1424)

      10. Мавлоно Туркий-и Тусий

      11. Фазлуллоҳ Хуруфий (ваф.1394)

      АМИР ТЕМУР ФАОЛИЯТИНИНГ ИЛМ-ФАН ТАРАҚҚИЁТИГА ТАЪСИРИ

      Амир Темур даврида илм-фаннинг тараққий этишига таъсир кўрсатган омиллар ҳақида гапирар эканмиз, биринчи навбатда, соҳибқироннинг мамлакатда қатьий тартиб ўрнатишга эришганини, ҳар бир ишни, шу жумладан, илм ва таълим ишларини белгиланган қонун ва қоидаларга мувофиқ амалга оширганини, бу қонун-қоидапарни эса салтанатдаги кишиларнинг турли хил тоифалари билан боғлаб тузганини таъкидлаб ўтиш зарур. Бу ҳақда “Темур тузуклари”да қуйидаги сўзлар битилган: “Салтанатим мартабасига зебу -зийнат бердим. Салтанатимни ўн икки тоифага бўлиб, уларга таянган ҳолда иш юргиздим. Салтанатим қонун-қоидапарини ҳам ана шу ўн икки тоифага боғлаб туздим.

      Амир Темурнинг уламо, фузало, фозиллар тоифасига (биринчи тоифа) алоҳида этибор бергани, уларни ўзига яқинлаштиришга ҳаракат қилгани, давлат миқёсида амалга ошириладиган тадбирларни белгилаш, муҳим қарорлар қабул қилишдан аввал кенгашлар чақириб, улар билан маслаҳатлашгани соҳибқироннинг илм-фан аҳпига катта ишонч билдирганлигидан далолат беради.² Темур кенгашиб, маслаҳатлашиб ўтказилган тадбир саноқсиз лашкар ожизлик қилган кучни енгишга имкон беради, деб ҳисоблаган. Ана шунинг учун ҳам у олимлар ва руҳонийларга мурожаат қилиб, улардан мамлакатни бошқаришда ўз маслаҳатлари билан ёрдам беришларини сўраган.

      Бу жиҳатдан Шарофуддин Али Яздийнинг “Зафарнома” китобщ берилган Амир Темурнинг янгидан бунёд этилган Боилкан шаҳрад олим-фузалолар билан ўтказган кенгаши ҳақидаги маълумот диққап сазовордир. Бу кенгашдаги нутқида у шундай деган: “Фан ва диннш машҳур кишилари ўз маслаҳатлари билан подшохдарга ёрдам бер келганлар. Сизлар эса менга нисбатан бундай қилмаяпсизлар. Мени! мақсадим мамлакатда адолат ўрнатиш, тартиб ва тинчлики мустаҳкамлаш, фукаронинг турмушини яхшилаш, юртимизда курилиш кучайтириш, давлатимизни ривожлантиришдир. Сизлар бу ишларн амалга оширишга менга ўз маслаҳатларингиз билан кўмаклашишларинп керак."

      Амир Темурнинг илм-фан аҳлига бўлган муносабати давлатни идор қилиш, салтанат саройида ўтириш, маошлар тайинлаш ва шу кабилг тузукларда алоҳида қайд қилинган.⁴ Хусусан, у олимлар, донишмандлар! саройда ўтказиладиган мажлисларда ўзининг ўнг тарафидан-ул кишилар учун мўлжалланган томонидан урин берган.¹⁴

      Худди ана шундай ҳурмат ва эҳтиромни Соҳибқирон ўзи забт этга мамлакатлардаги олиму фузало.¹⁵ Доно кишиларга нисбатан ҳам кўрсатга! “Қайси мамлакатни забт этган бўлсам, деб таъкидлайди бу ҳақда Ами Темур, -ўша ернинг обрў-эътиборлик кишиларини азиз тутдш саййидлари, уламолари, фузало ва mashoй и х л ар ига таъзим 6 аж келтирдим ва ҳурматладим, СКАЧАТЬ