Alles begin met Anna. Annemari Coetser

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ sê sy. “En een van die dae is dit winter, en dan weer lente. Daarvan is ek seker. Ek glo nie aan verrassings nie.”

      Hy hou sy hand onder haar elmboog toe hulle terugstap na ant Nelie se losieshuis. Op die stoep soen hy haar liggies op die wang.

      “Dankie vir die lekker middag, Poppie. En dankie dat jy my jou storie vertel het. Moenie ophou hoop nie.”

      “Ja, ou filosoof.”

      Sy lig haar hand om hom ’n vuishou teen die boarm te gee, maar verander dit in ’n ligte veeg. Daar is tog geen salf te smeer aan ’n ewige optimis nie.

      Anna: ’n Slagskaap vir twaalf hoenders

      1870–1889

      Hoe bou ’n mens ’n Anna-ouma uit ’n paar droë feite? Was sy by­voor­­beeld een van daardie deftige, skerpstem-oumas wat ’n kleindogter heeltyd sou kapittel met: “Sit regop, kjênd! Jy sit aljimmers so krom soos ’n hoepel. Kyk hoe lyk jou rugstring. Gaan haal dadelik drie boeke.”

      “Hoekom, Ouma?”

      “Moenie jy vir my kom staan en ‘Hoekom, Ouma?’ nie. Omdat ek so sê!”

      En dan forseer sy jou om met die boeke op jou kop vyftig keer van die stoof af tot by die agterdeur te loop om jou postuur te verbeter.

      Of dalk was sy ’n helleveeg wat ’n groot spinnekop soos niks met die kaal hand teen die muur sou platslaan. Miskien sou sy een van daardie liewe oumas kon wees. Een in wie se oë jy niks verkeerd kan doen nie en op wie se wye skoot jy saam met jou boetie sit, haar arms om jou lyf en haar skaterlag in jou ore.

      Maar wag, Anna was nooit ’n ouma nie! Onverbeel haar dadelik. Begin by die begin. Anna se begin. En om Anna se begin uit te rafel, oorweeg die enkele besonderhede wat oor haar ouers bekend is. Anna se pa, Nicolaas, se voorgeslagte kom van die plaas Grootfontein in die Middelburg-distrik, Kaapkolonie. Hy is daar gebore op 30 Augustus 1854, maar wie weet of hy in daardie mooi maar harde skaapwêreld grootgeword het?

      Valerige feite moet ingekleur word. Verbeel vir Nicolaas as ’n taam­lik droë maar hardwerkende jong man wat op ’n dag besluit om ’n bruid te gaan soek. Want so alleen kan ’n man mos nie voortploeter nie. Nogal ver van Middelburg af – 128 myl – op Springfontein in die Vrystaat woon Anna Susanna Coetzee, genoem Annatjie. Dis hopeloos te kripties gestel, maar die resep is oorbekend: ontmoeting, liefde, die huwelik. Hoe en waar dit gebeur het, is nie bekend nie, en die romantiese deel (as dit inderdaad daar was) word ter syde gelaat. Hulle rol in hierdie storie is net om te sorg dat Anna gebore word. Nicolaas en sy bruid is albei net sestien.

      ’n Mens kan jou voorstel waaroor Springfontein se mense in daardie dae gepraat het. Want 54 myl verder, anderkant Trompsburg, lê Jagers­fontein, waar diamante ontdek is! ’n Boer van die omgewing het ’n knewel van 50 karaat op sy plaas opgetel.

      Kleur die herfsgras goudgeel op die dag toe die jong egpaar met hul spaaider op pad is tussen Springfontein en Jagersfontein. Annatjie is heelpad naar, want sy is in die ander tyd. Drie keer moet hulle stilhou sodat sy in die gras langs die grondpad kan braak. Daarna leun sy doodsbleek teen Nicolaas aan. Hoe verlang sy nie reeds na haar moeder nie! Maar teen dié tyd weet sy as Nicolaas sy kop op ’n ding gesit het, is daar geen keer aan hom nie. Hy wil opsluit ook ’n delwer word wat dag en nag klippe kap om een van die blinkes te vind.

      Woon die egpaar in ’n bloedige warm delwershuis van sink? Daar is so ’n toestroming van geluksoekers na die dorp dat water skaars is. Gelukkig het iemand ’n unieke pompstelsel ontwerp: op elke straat­hoek staan ’n waterpomp wat geaktiveer word as jy ’n pennie daarin druk. Waterpennies, noem die inwoners dit.

      Waarskynlik is dit ’n plakkershuis waarin hulle eersteling, Hendrik Stephanus, sê maar in 1871 die eerste lewenslig aanskou. En dadelik sterf, sodat net ’n sterretjie en ’n dolk agter sy naam in die genealogiese rekord van sy kort aardse bestaan getuig.

      Sien die hardwerkende Nicolaas tog eendag in die sif onmiskenbaar een van daardie groot blinkes? Want toe hulle tweede kind op 5 Julie 1873 gebore word (na alle waarskynlikheid ’n bitter koue dag), is die gesin al taamlik welvarend. Die suigeling word toebedeel met ’n lang string name: Anna Maria Hendrina Elizabeth van der Walt. Vernoem na haar ouma aan moederskant, met Hendrina daarby. Niemand weet hoekom nie; dalk het haar moeder net van die naam gehou.

      Is hierdie vyf jaar in die kleine Anna se lewe dalk haar gelukkigste jare ooit? Want op die skaapplaas digby Jagersfontein, deur haar vader gekoop uit sy blink verdienste, het sy haar ouers se onverdeelde aandag. Sprankel die dogtertjie in hierdie mooi landelike omgewing met ’n moeder wat haar liefhet en ’n pa wat versot is op haar? Nicolaas stel selfs ’n goewernante aan om haar te leer lees en skryf. Moes sy die lei dwars draai en in haar mooiste skoonskrifletters haar name klein skryf om almal ingepas te kry?

      Met Annatjie gaan dit goed. Ná die twee swangerskappe raak sy vir vier jaar nie swanger nie, tot Nicolaas se ontsteltenis. “Vrou, jy moet loop uitvind wat skort. Gaan sien die dokter op die dorp. En gaan praat met jou ma. Daar moet ’n rede wees.”

      Annatjie is net te dankbaar vir die verposing ná twee swangerskappe so kort op mekaar. Selfs in die Sodom en Gomorra wat Jagersfontein deesdae is, word daar gereeld kerkdienste gehou en kan sy haar in die kerkdinge uitleef. Hulle sosiale lewe is bedrywig, veral toe Nicolaas ’n aandeel bekom in een van die dorp se hotelle. Soms woon hulle skemerkelke in die hotel by, waar Nicolaas in sy donker pak die vrouens se oë vang. Laat hulle maar kyk, Annatjie weet hy is nie ’n man met ’n dwalende oog nie. Wat hy wel is, is ’n vernuftige sakeman en ’n goeie eggenoot. Dis heerlik om digby ’n dorp te bly wat uit sy nate bars en waar daar altyd ’n bruising van opwinding is, net om dan weer op die plaas die stilte te kan indrink. Die lewe is goed.

      “Ek het ’n baie bevoorregte jeug gehad,” sou Anna later vir haar toekomstige man sê. En met ’n wrang glimlag byvoeg: “Tot ek byna vyf was.”

      Want sewe jaar ná hul eersgeborene se dood verskyn daar in Nicolaas se Statebybel waar hy die familieregister byhou weer ’n dolk agter iemand se naam. Sy vrou. Anna Susanna van der Walt † Jagersfontein, Oranje-Vrystaat. Kleur hierdie datum swart in: 24.6.1878. Annatjie sterf ’n dag ná die geboorte van haar derde kind, Gert Abraham.

      Het ’n donker droefheid daardie dag in Anna nesgeskop? Dalk het niemand verduidelik dat haar moeder se dood nie háár skuld was nie, en ook nie die pasgebore Gertjie s’n nie. Vir seker was daar ’n kommosie in die huis. Bure, vriende en Nicolaas se sakekennisse kom simpatiseer.

      Nicolaas tel sy dogtertjie op sy skoot. Sy kyk verwonderd hoe trane oor sy wange loop en strek ’n handjie uit om dit af te vee. Die goewer­nante word geroep om haar te kom wegneem.

      “Laat haar haar moeder groet.” Nicolaas beduie met sy kop na die kis wat in die donker gang op twee stoele staan.

      “Jy moet jou moeder soen,” sê die juffrou. “Jy gaan haar nooit weer sien nie.”

      Nooit is ’n baie lang tyd as jy net vyf is. Anna staan op haar tone, maar kom nie by nie. Die juffrou lig haar op en sy druk haar lippe teen die koue wang. Sy vergeet nooit die laaste keer wat sy haar moeder gesien het nie, en hoe koud en dood sy was.

      Daar is genoeg hulp op die plaas; liefderike swart hande versorg klein Gertjie.

      “Vader, ek sal altyd na hom omsien,” belowe Anna haar pa, en haar swart ogies straal van liefde en trots vir haar boetie.

      Wanneer Nicolaas saans tuiskom, СКАЧАТЬ