Ekonomia dla każdego - czyli o czym każdy szanujący się obywatel, wyborca i podatnik wiedzieć powinni. Thomas Sowell

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ większych, niż konsumenci byli gotowi kupić po cenach sztucznie wygórowanych dekretem rządu federalnego.

      Ubodzy ludzie, którzy i tak przeznaczają na jedzenie większą część swoich dochodów, zmuszeni byli płacić za żywność o wiele więcej niż to konieczne, wskutek czego na kupno innych rzeczy czy usług nie było ich stać. W przypadku sztucznie rozdętych cen, także adresaci pomocy żywnościowej, udzielanej w postaci talonów na żywność, mogli za swoje „znaczki" kupić znacznie mniej żywności.

      Z czysto gospodarczego punktu widzenia subsydiowanie rolnictwa poprzez windowanie cen żywności, przy jednoczesnym subsydiowaniu niektórych obywateli poprzez umożliwienie im – właśnie dzięki talonom na żywność – kupowanie żywności po niższej cenie jest nieporozumieniem. Jednakże z politycznego punktu widzenia jest to działanie szalenie skuteczne, umożliwia bowiem pozyskanie sobie sympatii i poparcia dwóch grup społecznych (rolników i ludzi biednych – przyp. tłum.) jednocześnie. Tym bardziej, że żadna z tych grup nie jest w stanie zrozumieć, do jakich implikacji gospodarczych taka polityka prowadzi.

      Polityka stosowania „cen minimalnych" nie ogranicza się tylko do rolnictwa czy tylko do Stanów Zjednoczonych. Z subsydiowaniem cen produktów rolnych mamy do czynienia w większości rozwiniętych krajów świata, i to z identycznych, co i w Stanach Zjednoczonych, powodów politycznych. Jeśli nawet subsydia te zapoczątkowane zostały w czasach kryzysów, jako forma pomocy humanitarnej, trwają one przez wiele lat, ponieważ ich rezultatem jest utworzenie swoistej grupy interesów, grupy nacisku, która – z chwilą pozbawienia jej przywilejów wynikających z istnienia kontroli cen czy subsydiów – grozi wybuchem niepokojów.

      Na wiadomość o tym, że rząd francuski zapowiedział zmniejszenie rozmiarów pomocy dla rolnictwa oraz złagodzenie restrykcji na import żywności, rolnicy francuscy zorganizowali protest, blokując swoimi kombajnami ulice Paryża. Podobnie było w Kanadzie, gdzie protestujący przeciwko zbyt niskim cenom na pszenicę rolnicy zabarykadowali autostrady wiodące do stolicy kraju, Ottawy.

      Rządy krajów Unii Europejskiej przeznaczają na subsydia dla rolnictwa ponad połowę swojego budżetu i nikogo to nie dziwi. Podczas gdy udział subsydiów rządowych stanowi w dochodach farmerów amerykańskich ok. jedną piątą, o tyle w krajach Unii Europejskiej wynosi on ponad 40 proc., w Japonii zaś grubo ponad połowę.

      POLITYKA KONTROLI CEN

      Prosta analiza praw ekonomii wskazuje, jak potężne jest oddziaływanie jakiejkolwiek kontroli cen na gospodarkę. Jej różnorodne skutki widać, chociażby obserwując efekty ustaw o kontroli wysokości czynszów czy funkcjonowanie polityki subsydiów dla rol nictwa. Jednakże zjawiska te, stanowiące fundamenty ekonomii, rzadko kiedy spotykają się ze zrozumieniem ze strony społeczeństwa domagającego się „rozwiązań" zdecydowanych, nawet jeśli prowadzą one do pogorszenia sytuacji. Nie jest to żaden fenomen współczesności czy demokracji, w której żyjemy.

      We Włoszech w 1682 roku klęska nieurodzaju doprowadziła do zmniejszenia się dostaw żywności, co wywołało gwałtowną reakcję społeczeństwa:

      Lud domagał się od urzędników, aby czym prędzej wprowadzili – proste, zdawałoby się – kroki zaradcze, mające na celu udostępnienie ukrytego w spichlerzach, w tajemnych schowkach czy wręcz zakopanego w ziemi ziarna zbóż. W odpowiedzi na te żądania urzędnicy ustanowili: maksymalne ceny na różnego rodzaju żywność, zagrozili ostrymi karami wszystkim tym, którzy odmówią sprzedaży żywności, a także inne tego rodzaju edykty. Ponieważ jednak działania te – mimo całej swej mocy – nie były w stanie doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na żywność, spowodować dodatkowych zbiorów czy zmobilizować dostaw żywności z terenów, w których istniała jej nadwyżka – zagrożenie nie tylko nie zniknęło, lecz wręcz pogłębiało się. Tłum uznał te działania za zbyt opieszałe i niewystarczające, domagając się podjęcia bardziej zdecydowanych kroków.

      Ponieważ opisana tu sytuacja miała charakter lokalny, w normalnych warunkach funkcjonowania praw rynku doszłoby zapewne do wzrostu cen, co z kolei doprowadziłoby do przyciągnięcia dodatkowych dostaw żywności spoza obszaru dotkniętego klęską. Procesowi temu zapobiegła kontrola cen. Nie tylko Włosi reagowali w tak przewrotny sposób. Podobne zdarzenia miały miejsce na przestrzeni wieków w różnych innych rejonach świata.

      W osiemnastowiecznych Indiach, przykładowo, klęska głodu w Bengalu, surowe sankcje przeciwko handlarzom żywności i spekulantom oraz towarzysząca im kontrola cen ryżu doprowadziły do masowej śmierci głodowej. Kiedy jednak sto lat później, już pod rządami Brytyjczyków, w czasach triumfu klasycznego liberalizmu, dotknęła Indie nowa fala głodu, przedsięwzięto środki zgoła przeciwne. Oto jakie były skutki owych działań:

      Handel żywnością był w okresach głodu zajęciem ryzykownym, narażającym często na konflikt z prawem. Jednakże w 1866 roku procederem tym zajęła się spora grupa szacownych obywateli. Dzięki publikowanemu przez rząd, każdego tygodnia, zestawieniu cen obowiązujących w różnych rejonach kraju, handel odbywał się w sposób prosty i bezpieczny. Wszyscy wiedzieli, gdzie można kupić zboże tanio, i gdzie je najlepiej sprzedać, dlatego żywność była przywożona z rejonów, w których panował jej nadmiar, do okolic najbardziej dotkniętych brakami.

      Posługując się najprostszą terminologią ekonomiczną, należy zauważyć, że działanie takie było możliwe, ponieważ brytyjski rząd kolonialny nie musiał dbać o opinię miejscowej ludności. Dziś, w epoce demokracji, wymagałyby one od społeczeństwa znajomości podstaw ekonomii.

      Rozdział 4

      Podsumowanie

      Ekonomii nie definiujemy poprzez przedmiot, którym się nauka ta zajmuje, lecz poprzez metody, z których korzysta oraz cele, jakimi się kieruje. Tak jak rozważania poetów na temat pogody nie są domeną meteorologii, tak wydawanie sądów moralnych czy dawanie wiary przekonaniom politycznym, jeśli nawet dotyczą ekonomii, nie są z nią tożsame. Ekonomia to nauka zajmująca się badaniem relacji przyczynowo – skutkowych zachodzących w gospodarce. Jej celem jest rozpoznanie konsekwencji różnych sposobów wykorzystania zasobów, surowców, środków występujących w niedoborze i mających alternatywne wykorzystanie Wiedza ta ma równie wiele wspólnego z filozofią czy etyką, co z muzyką bądź literaturą.

      PRZYCZYNA I SKUTEK

      Analiza procesów ekonomicznych w kategoriach przyczynowoskutkowych nie oznacza analizy celów, jakie sobie wyznaczono, lecz raczej badanie logiki stworzonych bodźców. Oznacza także badanie dowodów empirycznych powstałych pod wpływem tych bodźców. Co więcej, związki przyczynowo – skutkowe pojawiające się w gospodarce są pochodzenia systemowego. Nie wyznaczają ich ani czyjeś cele osobiste, ani zamierzenia. Przykładowo, jeśli giełda zamyka się pewnego dnia na wysokości 12 463, to ten końcowy wynik jest rezultatem oddziaływań systemowych pomiędzy niezliczo ną liczbą podmiotów kupujących i sprzedających akcje, z których żaden nie chciał, aby rynek zamknął się na wysokości 12 463 punktów, mimo iż ich intencją było działanie w kierunku osiągnięcia takiego rezultatu.

      Podobnie jak niegdyś prymitywni ludzie odpowiedzialność za to, że drzewa kołyszą się na wietrze przypisywali raczej pewnym celowym działaniom tajemniczych sił spirytualnych, a nie przyczynom systemowym wynikającym ze zmian ciśnienia atmosferycznego, tak samo ludzie nieposiadający podstawowej wiedzy ekonomicznej mają skłonność do wyjaśniania systemowych zmian w gospodarce przy pomocy tajemniczych działań intencjonalnych. СКАЧАТЬ