Ekonomia dla każdego - czyli o czym każdy szanujący się obywatel, wyborca i podatnik wiedzieć powinni. Thomas Sowell

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ – w porównaniu z okresem przedwojennym – nie uległ zmianie, znalezienie mieszkania do wynajęcia było w owym czasie niezwykle trudne i wymagało wielu tygodni czy nawet miesięcy poszukiwań. Trzeba było użyć nie lada wysiłku, włącznie z wręczaniem właścicielom kamienic czynszowych łapówek za to tylko, że umieścili chętnego na czele listy oczekujących. Zanim to nie nastąpiło, ludzie gnietli się po dwoje na jednym łóżku, organizowali sobie legowiska w garażach i innych wymyślnych miejscach.

      Mimo iż w rzeczywistości mieszkań nie brakowało, było ich za mało w stosunku do obowiązującej ceny, która była rezultatem kontroli czynszów mieszkaniowych wprowadzonej administracyjnie w czasie trwania działań wojennych. Sztucznie zaniżone ceny czynszów (skutek kontroli) doprowadziły do wzrostu popytu na mieszkania w stosunku do tego, jaki miał miejsce przed wprowadzeniem kontroli czynszów. Jest to praktyczna konsekwencja banalnego prawa ekonomicznego, o którym wspominaliśmy w rozdziale 2, w myśl którego popyt zmienia się w zależności od wysokości ceny.

      Część ludzi, którzy w normalnych (wolnorynkowych) warunkach nie myśleliby nawet o wynajęciu mieszkania, mam tu na myśli młodzież, która zwykle zamieszkuje z rodzicami, czy ludzi starszych, którzy bardzo często mieszkają kątem u krewnych, z chwilą wprowadzenia poprzez mechanizmy kontrolne sztucznie niskich czynszów, korzystała z sytuacji i wynajmowała dla siebie osobne mieszkanie. Sztucznie zaniżone ceny zachęcały innych do wynajmowania mieszkań większych, niż te, w których mieszkaliby w normalnych warunkach. Większa ilość lokatorów poszukujących coraz większych apartamentów doprowadziła do powstania „nie doborów" w sytuacji, gdy mieszkań czynszowych w stosunku do populacji wcale nie brakowało. Wystarczyło, że kontroli czynszów zaprzestano, a problem niedoborów mieszkań znikł śmiercią naturalną.

      Z chwilą gdy opłaty za czynsze zaczęły swobodnie wzrastać, bezdzietne małżeństwo zajmujące do tej pory czterosypialniowy apartament przeprowadzało się do mniejszego mieszkania dwusypialniowego, które im w zupełności wystarczało. Starsze nastolatki decydowały, że zanim zaczną zarabiać tyle, by stać ich było na osobne mieszkanie, korzystniej będzie pomieszkać jeszcze trochę z rodzicami, bowiem z chwilą zdjęcia kontroli cen, mieszkania przestały być sztucznie tanie. W rezultacie, rodziny poszukujące mieszkania do wynajęcia miały do dyspozycji znacznie większy wybór mieszkań niż w czasach kontroli czynszów, kiedy wiele lokali okupowano tylko dlatego, że były one tanie.

      Stany Zjednoczone nie są tu jakimś wyjątkiem. Identyczne zasady ekonomiczne obowiązują od lat w innych częściach globu. Bardzo podobne były skutki wprowadzenia kontroli czynszów w Szwecji. W 1940 roku populacja Szwecji wynosiła 6 330 000 mieszkańców, którzy mieli do dyspozycji 1 960 000 mieszkań – ok. 31 mieszkań na 100 osób. W ciągu kolejnych lat liczba mieszkań rosła w tempie proporcjonalnym do przyrostu ludności i w 1965 roku osiągnęła poziom 36 mieszkań na 100 osób, zaś w 1973 roku – 43 mieszkania na 100 osób. Mimo tego wzrostu, czas potrzebny na znalezienie mieszkania do wynajęcia ulegał ciągłemu wydłużeniu. W 1950 roku wynosił on 9 miesięcy, w 1955 – 23 miesiące, zaś w 1958 aż 40 miesięcy. Wydłużenie czasu poszukiwania mieszkania nie było rezultatem niedoborów substancji mieszkaniowej w stosunku do wielkości populacji.

      Niedobory rosły, mimo iż mieszkań nie brakowało.

      W miarę jak dochód Szwedów rósł w szybszym tempie, niż mogły rosnąć, skrępowane systemem kontroli cen, czynsze, coraz więcej ludzi stać było na zajmowanie osobnych mieszkań. Mimo ogromnych nakładów rządowych na budownictwo mieszkaniowe, coraz więcej ludzi miało problemy ze znalezieniem dla siebie wol nego mieszkania. Wiele młodych osób, które w normalnych warunkach mieszkałyby wciąż z rodzicami lub w najlepszym razie podnajmowały pokój u kogoś, w obliczu tak niskich cen, decydowało się na samodzielne mieszkanie. Do roku 1940, a więc do momentu wprowadzenia rządowej kontroli wysokości czynszów mieszkaniowych, samodzielne mieszkania zajmowała mniej niż jedna czwarta niezamężnych Szwedek i Szwedów, odsetek ten rósł, by w 1975 roku osiągnąć aż 50 proc.

      Nie dość, że liczba mieszkań nie spadła, to na dodatek Szwecja, w omawianym okresie, wybudowała więcej mieszkań w przeliczeniu na głowę mieszkańca niż jakiekolwiek inne państwo. Nie zmieniło to sytuacji; niedobór mieszkań pogłębiał się z każdym rokiem. O ile w 1948 roku na liście oczekujących na mieszkania Szwedów znajdowało się około 2400 nazwisk, o tyle w 12 lat później, pomimo ogromnego przyrostu mieszkań, lista oczekujących wydłużyła się dziesięciokrotnie. Z chwilą zniesienia kontroli czynszów – w rezultacie rosnących cen czynszów, racjonalizujących wykorzystanie mieszkań – okazało się nagle, że Szwecja ma nadwyżkę substancji mieszkaniowej.

      I znowu, to co nazywano „niedoborem" lub „nadwyżką", nie było rezultatem fizycznych braków czy nadmiaru w stosunku do wielkości populacji, lecz tylko i wyłącznie kwestią wysokości ceny.

      Po zniesieniu kontroli odgórnej, zachęcone wzrostem cen czynszów mieszkaniowych, prywatne firmy budowlane zaczęły budować jeszcze więcej mieszkań, co więcej, mieszkania te były dostosowane do potrzeb i wymagań nowych lokatorów, w przeciwieństwie do mieszkań budowanych przez polityczno-biurokratyczną machinę rządową. Powstały po zniesieniu kontroli czynszów „nadmiar" dotyczył głównie budownictwa „rządowego", które dla finansów publicznych stało się prawdziwą studnią bez dna.

      Pomyślmy tylko, ile niepotrzebnego trudu i zmarnowanych środków możnaby uniknąć, gdyby szwedzcy wyborcy zaznajomili się z podstawami ekonomii i zrozumieli, że prawdziwym źródłem ich problemów mieszkaniowych była chęć udostępnienia mieszkań wszystkim obywatelom, poprzez wprowadzenie kontroli czynszów. Nie ulega wątpliwości, że błąd ten rozumiało wielu szwedzkich ekonomistów, problem w tym, że rzadko kiedy ilość ekonomistów w jakimś kraju wystarczy do przegłosowania decyzji podejmowanych przez polityków.

      Podobne do szwedzkich problemy – mniej ludzi w przeliczeniu na jednostkę mieszkalną oraz wydłużające się okresy poszukiwania nowych mieszkań – mieli w okresie obowiązywania kontroli czynszów Australijczycy. Identyczna sytuacja zaistniała w Nowym Jorku, gdzie okazało się, że aż w 175 tysiącach, podlegających odgórnej kontroli czynszów, apartamentów czteropokojowych lub większych zamieszkiwała tylko jedna osoba, i to w podeszłym wieku.

      W normalnych warunkach zapotrzebowanie na powierzchnię mieszkaniową ulega zmianie z wiekiem; rośnie z chwilą, gdy młodzi ludzie się pobierają, gdy zakładają rodziny, i maleje, gdy dzieci idą „na swoje" i rodzice pozostają sami. To zapotrzebowanie na przestrzeń mieszkaniową nadal maleje, zwłaszcza po tym, jak jedno z małżonków odejdzie. Wtedy pozostałe przy życiu, wdowiec lub wdowa, przeprowadza się z reguły do małego mieszkania lub zamieszkuje wspólnie z krewnymi. W ten oto sposób całkowite zasoby mieszkaniowe społeczeństwa rozkładają się odpowiednio do indywidualnych potrzeb poszczególnych członków społeczeństwa w różnych okresach ich życia.

      Ludzie nie czynią tego z potrzeby współpracy, lecz z powodu cen – w tym przypadku cen wynajmu lub posiadania mieszkań – które odzwierciedlają wartość, jaką inni lokatorzy przypisują substancji mieszkaniowej. Młode, rozwojowe małżeństwo jest gotowe poświęcić pewne dobra konsumpcyjne czy wygody, byle mieć więcej pieniędzy na obszerniejsze mieszkanie. Rodzice mogą zrezygnować z pójścia do restauracji czy do kina, odmówić sobie nowych ubrań czy rzadziej zmienią samochód, chociażby po to, by każde z ich dzieci miało osobną sypialnię.

      Z chwilą gdy dzieci dorosną i wyprowadzą się z domu, takie wyrzeczenia mogą nie mieć sensu. Więcej radości przynosi wtedy nowy samochód czy podróż zagraniczna niż ekstra obszerne mieszkanie.

      Rolę regulatora opisanego trendu pełnią skutecznie ceny, chyba że w sposób sztuczny, np. poprzez wprowadzenie przepisów o kontroli czynszów, pozbawia się СКАЧАТЬ