Кыргыс толоонугар көрсүһүү. Данил Макеев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ эрэр мутукча сыта дыргыйан, кэҕэ этэн чоргуйан эрдэҕэ. Таҥаһа куурарын кэтэһэн оннук балачча уһуннук олордо. Айылҕаҕа үчүгэйэ сүрдээх эбит. Ол иһин талаҕынан хахха оҥостон, кур оту үргээн тэллэх оҥостон отууга хонордуу оҥоһунна.

      Киһи туохха барытыгар үөрэнэр эбит. Мэхээчэ эмиэ умнаһыт олоҕор үөрэнэн хаалла. «Дьылҕам маннык эбит буоллаҕа» дии саныыр. Саамай сүрүн кыһалҕата – туох эрэ айахха угары булбут киһи диэн. Сэрииттэн бодоҥ буолбуттар, илиитэ, атаҕа суох умнаһыттар күн-түүн ахсын элбээн иһэллэр. Вокзал айаҕар уонунан киһи илиитин уунан баран олорор буолар. Онон тугу эмэ ыстыыры булар уустугурда. Сорох күн оргуйбут уунан эрэ хонуталыыр.

      Аччыктаан, тоҥон-хатан, инчэҕэй эттээх тулуйбат эрэйин-муҥун көрүстэр даҕаны, ыалдьан-сүтэн хаалбакка син тыыннаах сылдьар. Иккитэ-үстэ саха дьонун көрсөн кэпсэтэ сатаата да, анарааҥҥылара сэриигэ баран иһэн быстан хаалбытын биллилэр да тэскилиир аатыгар бараллар, киниттэн араҥ ыарыылаах киһи курдук куттаналлар. Өссө сорохтор кырбыах да курдук буолаллар. Онон кэлин сахалар дии санаабыт дьонугар чугаһыы да соруммат.

* * *

      …Мэхээлэ, тирии бүрүөһүннээх сымнаҕас дьыбааҥҥа тиэрэ түһэн утуйан барылата сыттаҕына, таһырдьа ынырыктаах ытыалааһын, ыһыы-хаһыы өрө оргуйа түстэ. Ойон туран дьыбаан баһыгар өйөннөрө уурбут аптамаатын харбаан ылаат, иккис этээстэн кирилиэһинэн аллара лиһигирээн түстэ. Таһырдьа ойон тахсыбыта: ким туох сэптээҕинэн салгыҥҥа ытыалаан битигирэтэн аҕай эрэллэр эбит. Тугу да өйдөөбөккө өрүтэ хантаарыҥнаан баран, аан таһыгар ыһыытыы-ыһыытыы аптамаатынан салгыҥҥа ытыалыы турар саллаакка тиийэн кулгааҕар: «Что случилось?» – диэн хаһыытаабытыгар, биирдэрэ: «Победа! Победа!» – дии-дии ботуруонун бүтүннүү ытыалаан битигирэтэн кэбистэ. Мэхээлэ, ити тыллары истээт, этэ-сиинэ итий-итий гынарга дылы буолла. Кыайыы!!! Бу күнү төһөлөөх күүттэ этэй?! Ол күнэ, төһө да күүппүтүн иһин, олус соһуччу тиийэн кэллэ. Тулатыгар үлүскэннээх үөрүүттэн «Ураа!» хаһыытыы-хаһыытыы салгыҥҥа ытыалыыр дьону үтүктэн, аптамаатын өрө тутаат, диискэтэ бүтүөр диэри ытыалаан бирилэтэн кэбистэ уонна киһитин кууһа түстэ. Иккиэн ыбылы куустуһан мадьыктастылар. Мэхээлэ түөһүн үлүскэн үөрүү толорон эмиэ да күлэрэ, эмиэ да үгүстэр курдук хараҕын уута ыгыллан тахсан сарт түһэрэ.

      …Сэрии иэдээнэ хайдахтаах да киһи кутун уларытар, дьэбир сүрэхтиир. Оттон ити үөрүү хараҕын уута күннэтэ өлөр өлүүнү кытта күөн көрсүбүт саллааттар куттара тостубатаҕын, майгылара уларыйбатаҕын туоһута этэ.

* * *

      …Бу дойдуга саас быдан эрдэ кэлэр. Мэхээчэ, халлаан сылыйан, түүнүн оччо тоҥмот буолан, бүччүм сиргэ эмиэ отуу оҥостон хонор буолбута хас да күн буолла. Биир сарсыарда күн аайы умналыыр сиригэр кэлбитэ: туох эрэ улахан бырааһынньык буолбутунуу дьон үөрбүтэ-көппүтэ сүрдээх, араадьыйанан ырыа-тойук кутуллан олорор буолбут. Мэхээчэ, төһө да нууччалыы бэрт аҕыйах тылы биллэр, киһи барыта өрө көтөҕүллэн: «Победа! Ураа! Ураа!» – дэһэллэриттэн, СКАЧАТЬ