Ιστορία της Ρωμιοσύνης, Πρώτος τόμος. Eftaliotis Argyris

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ κατόπι από Βοριά κι απ' Ανατολή κι από Νότο. Καταχωνιάζουνταν το λοιπό στον κατακλυσμό κι ο Ελληνισμός, κ' έλεγες πνιγότανε μέσα στα βαρβαρικά κύματά του. Κι ως τόσο, ας το πούμε θάμα και τούτο, – αυτός που ως την ώρα μήτ' ο ίδιος δε σήκωσε χέρι να διαφεντέψη το είναι του, μήτ' από ξένον προστάτη άλλη βοήθεια δεν έλαβε παρά χάδια και καλοπιάσματα, πρόβαλαν άξαφνα τώρα δυο πρωτοφανέρωτες δύναμες και τονέ γλύτωσαν, και μάλιστα τονέ δόξασαν. Η μια πνεματική, που τον ξανάνιωσε κιόλας, η άλλη υλική, που λες και τονέ στέριωσε ανάμεσα στα μανιασμένα τα κύματα. Η πρώτη θεϊκή, ανθρώπινη η δεύτερη. Ο Χριστιανισμός, κι ο Μεγάλος ο Κωσταντίνος.

      Μα ίσως τρέχουμε. Ίσως, πρι να παραστήσουμε τι λογής ο γέρικος ο Ελληνισμός μεταμορφώθηκε σε νέα και πεντάψυχη Ρωμιοσύνη, πρέπει να σταθούμε μια στιγμή, και να ρίξουμε στερνή ματιά στην ετοιμοθάνατη αρχαιότητα.

      Ο Ελληνισμός ποτές του δεν είτανε πραχτικός. Αν είτανε, θα καταχτούσε τον κόσμο με τάρματα μονάχα, καθώς έκαμαν οι Ρωμαίοι. Θάκουγε και με κάποια υπακοή τους μεγάλους του αρχηγούς, πάλε καθώς οι Ρωμαίοι. Τον κυρίεψε όμως τον κόσμο με τη δύναμη της τέχνης, της επιστήμης, της ιδέας. Βάσταξε, είναι αλήθεια, η εξουσία του αιώνες κ' αιώνες, πότε με τη μια, πότε με την άλλη μορφή, πότε σ' ένα, πότε σάλλο Έθνος, ώσπου τώρα πια βασιλεύει και πάει σε κάθε χώρα που παινιέται πως έχει πολιτισμό και τέχνη. Επειδή της ιδέας οι αλυσίδες εύκολα δε σπάνουν, και μήτε θέλει ο υποταγμένος της να τις σπάση, μια και καλοδεθή. Μα η δύναμη αυτή του Ελληνισμού, που σκόρπισε ατέλειωτη ζωή και καλοτυχιά στην οικουμένη, που βάφτισε τον κόσμο μέσα σταθάνατο νερό της αλήθειας, άφινε σαπίλα και θάνατο μέσα στη μεγάλη καρδιά του. Σ' ακατάπαυη θεωρητικότητα βυθισμένος, δεν μπορούμε καλά καλά να πούμε μήτε μισόν αιώνα πως κάθισε να νοιαστή και τα μελλούμενα του, και να συστήση κάποιον πολιτικό και στρατιωτικόν οργανισμό, για να διαφεντευτή μια μέρα από τον αχάριστο κόσμο. Και το πιο χερώτερο, που όλα εκείνα τα θεωρητικά του στοιχεία, τα δοξασμένα και τα μυριοκαμάρωτα, έγιναν ύστερα γάγγραινες φοβερές μέσα στ' αρρωστιάρικα σπλάχνα του. Καθώς δα είδαμε τη Σοφιστική.

      Θεωρητικός λοιπόν και με καλά, θεωρητικός και με κακά ο Ελληνισμός. Με τα καλά του φωτίζει τον κόσμο και δοξάζεται. Με τα κακά του σκοτεινιάζεται και ταπεινώνεται.

      Σκοτεινιασμένος και ταπεινωμένος θα βυθιζότανε μέσα στη φρίκη που τοίμαζε στον κόσμο η πλημμύρα της βαρβαρωσύνης, και θαφανιζότανε σαν τόσα και τόσα άλλα έθνη που ήρθαν και διάβηκαν, μόνο που πρόβαλε ταστέρι της Βηθλεέμ, και μας περέχυσε νέα ζωή· η δύναμη κ' η χάρη που ως και τη σοφιστική μας αρρώστια τηνέ γύρισε σε καλό, και σαν είδος φρύγανα την πήρε για νανάψη τη θρησκευτική φλόγα που της είχε μεγάλη ανάγκη ο απελπισμένος ο κόσμος.

      Και για να γίνη τέλειο και πιο σταθερό το θρησκευτικό αυτό ξαναγέννημα, για να δώση γερούς καρπούς η θεόσταλτη η επανάσταση, βρέθηκε ξένος Καίσαρας, που σα να πρόβλεπε όλα τα δεινά που φοβέριζαν τον κόσμο, και σα να τον οδηγούσε αθώρητο χέρι, αφίνει τη δοξασμένη του Ρώμη, και με σταυρό στο χέρι και στην καρδιά СКАЧАТЬ