Хамның чаяаны. Книга 1 на тувинском языке. Зоя Донгак

Чтение книги онлайн.

      * * *

      Авазын хөөржүткениниң эртенинде Холурааш даң бажында оттуп келген. Ооң сагыш-сеткили дүймеп, чааскаанзыргай апарган. Кажыыдаашкынны илередип, таакпы-дүңзелиг, арага-дарылыг улус кээп-ле турган. Анай-хураган, бызааларын кажаадан үндүргеш, кадарып чорааш, оларын одарга каапкан. Бажынга та кандыг бодал кирип келген, ол Дөргүнде чөкпек хараганныг черже углуг көрүп чораан.

      Хүн шагда өрүлеп келген. Бүүрелчин кырынче үне бергеш, Холурааш чоогадан дээрде дас куштар ужуп чоруурун көрүп каан. Ол куштарның бо чоок-кавы девискээрни өлүг сектерден арыглап турганын чаңгыс эвес удаа хайгаараар турган. Дойлаашкынче орукту баштай-ла кускуннар айтыр. Хөй кускун чыылган черже дас куш даш дег окталдырып-ла бадар. Ындыг бедикке ол ужуп чорда, черден ол көзүлбес. Хой кадарып чорааш, кускун-сааскан дойлап эгелээрге, оолдар дораан дээрже көөрүн ол сагынган. Черге үсперлендир дүшкү дег дас дээрден окталдырып баткаш, хонарының мурнунда күштүг чалгыннарын херипкеш, кускуннарны хоюспушаан, черге дээр-дегбес хона кааптар. Башкы дастың соондан өскелери ужуп келгеш, шимээн-дааштыг, чокшу аарак дойлап-ла кириптерлер. Ол чогуш-содаа соонда улуг чүглер артып каарга, оолдар ону ап аар. Оларны хамнар бөрттеринге кадап аар боорга, Холурааш өөнге элээн каш дас чүглерин шыгжап алган. Дастарның уялары кижи четпес дендии бедик хаяларда. Сек чок таварылгада дастар дириг анай-хураганны теп алгаш, чоруй баар боорга, араттар оларга хөңнү чок.

      Бөгүн Холурааш кара дастарны көрүп каан. Ол Дөргүнде ак чүведе ораап каан бир-ле чүвени эскерген. Чоокшулап келгеш көөрге, ол ак чүве авазы болган. Ооң баарынга дискектенип олуруп алгаш, бажын доңгайтыпкан. Өлүг авазының узун, чоон чаъштары черде сүстүнүп чыткан. Кайыын ийик казыргы келгеш, өлүг кижиниң арнын шып каан шывыгны ажыда хадыптарга, аажок ыжык, таныттынар арга чок арын көстү берген. Эргим, төрээн, чараш авазының арны канчап барганы ол? Ооң чаражын, эргимин, авазының ынакшылын кым, кайнаар апарганы ол? Чүү деп кончуг чоор? Бо бүгү шын чоор бе?

      Кара дастар, кускуннар болгаш дээлдигеннер оолдуң кыры-биле алгы-кышкылыг дээскиндир ужуп-ла турганнар. Кортканындан оолдуң бажы адыя берген. Ол тура халааш, бар шаа-биле даг өрү маңнапкан. Чүгле дагның шыпшык бажынга миннип кээрге, аажок дериде берген, шыырныкканындан чүгле диштери шакылаар болган. Долгандыр бүгү чүве бүлүңгүй сугда хирлиг-сарыг апарган салдап турган.

      Дагны куду бадып ора, өөледир ыглап, СКАЧАТЬ