Француз-герман қарым-қатынастары (ХХ ғ. 50-60-жылдар). Амангелді Әліпбаев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ өйткені кейін 1940 жылы гитлерлік Германия Францияға қарсы соғыста жеңіске жетіп, осы Ретонд станциясы маңындағы Компьен орманындағы сол баяғы 1918 жылғы темір жол вагонын тапқызып, 22 маусымда екі мемлекет арасындағы уақытша бітімге қол қойғызады. Яғни, осындай сәттер француз-герман қайшылықтарының түп-тамыры қаншалықты тереңге жайылғандығын, тіпті бұл нағыз бір ұлттың екінші ұлтқа деген ғасырлар бойғы өшпенділігін көрсетеді. Бұл жерде, көп жағдайда мұндай өшпенділік жай халықтың бойында туа біткен жоқ, екі ұлт арасындағы өшпенділікті туғызғандар байлыққа, әлемдік билікке ұмтылған мемлекет басындағы топтардың іс-әрекеті, жүргізген мемлекеттік сыртқы саясаты нәтижесінде пайда болған еді.

      1919 жылғы Версаль бітім шарты бойынша француздар көздеп келген мақсаттарына толық жете алмады, оларға Эльзас пен Лотарингия 1870 ж. шекарада ғана қайтарылды. Осының өзі-ақ сол сәттегі француз сыртқы саясатының негізгі құрамдас бөліктерінің бірі – ол жағрапиялық-аумақтық мүдде екендігін растайды. Жалпы француз-герман қатынасында Версаль бітім шартының алатын орны ерекше. Өйткені осы екі елдің келесі екінші дүниежүзілік соғыста қайтадан қарсылас болуының түп тамыры – осы Версаль келісім шартында жатыр. Сол себепті де француз-герман қайшылығын аша түсу үшін, Версаль бітім шартының мазмұнына жан-жақты тоқтала кеткен жөн. Бұл келісім шарттың мазмұнынымен жан-жақты танысқан жағдайда, француз сыртқы саясаты мұнда өзінің “рейндік стратегиялық қорғаныс шеп” тұжырымының негізгі саяси ғана емес, сонымен бірге әскери де, экономикалық түйіндерін де кіргізген.

      Версаль бітім шартының қаулысы бойынша, Франция ендігі жерде өзінің заң жүзінде жете алмаған мақсаттарын қамтамасыз етуге мүмкіндік алды. Яғни, Франция мемлекеті үш негізгі тетікке ие болды: Германия өзінің басқыншылығы нәтижесінде қасіретке әкелген елдерге, оның ішінде Францияға төлемақы төлеуге міндетті болды; Германия уақытында және толық көлемде төлемақыны төлеуі үшін Франция Рейннің сол жақ жағалауындағы аумақты одақтастардың әскерімен біріге отырып кепілдік ретінде уақытша басып алу құқына ие болды; Саар көмір шахтасы Францияның меншігіне өтті және Саар аймағы Ұлттар Лигасының қарауына уақытша бөлінді.

      Франция үшін мөлшері әлі Версаль бітім шартымен толық белгіленбеген төлемақы төлеу мен Рейннің сол жақ жағалауын басып алу жүйесіндегі байланыс өте маңызды еді. Рейннің сол жақ жағалауы, тіпті жалпы Рейн өзенінің өзі Францияның көкей тұсындағы арманы еді. Мұнда да сол таусылмас қозғаушы күш – саяси кеңістікті кеңейту, яғни жағрапиялық фактор итермелеуде. Рейн өзені тек жағрапиялық тұрғыдан ғана кеңеюмен шектеліп қалмайды, сонымен бірге бұл өзеннің стратегиялық маңызы оған иелік еткен мемлекет үшін өте құнды да, сол ретте өте қолайлы сәт туғанда, француз өкіметі оны қалайда қолынан жіберіп алғысы келмеді.

      1919 жылғы 25 сәуірдегі министрлер кеңесінің мәжілісінде белгіленген уақыт ішінде одақтастардың әскерінің СКАЧАТЬ