Сыр өңірі қазақтары. Тарихи-этнографиялық зерттеу (ХІХ ғасырдың екінші жартысы – ХХ ғасырдың басы). 1-том. Тәттігүл Картаева

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ жүргізілген зерттеу негізінде жазылғанымен, атылмыш еңбекте Сырдария облысы жеріндегі Кіші жүз қазақтарының саны берілген, бұл еңбектің сол кезеңдегі Кіші жүз тайпалары санын анықтауға үлес қосары сөзсіз [173].

      1880 жылы «Оренбургский листок» газетінде жарияланған «Киргизы Оренбургского ведомства» атты мақалада Орынбор өлкесінің орта және шығыс жағын қамтыған Сыр қазақтары да қамтылған [176].

      В.В.Радловтың «Этнографический обзор тюркских племен Южной Сибири и Джунгарии» [309], атты еңбегі, «Из Сибири» атты жинаққа енген мәліметтерін Сыр қазақтарының тарихи географиясы мен тарихи-демографиясын саралауға негізге алдық [310].

      Генерал-майор Георгий Александрович Арандаренко Түркістан генерал-губернаторының бұйрығымен 1870 жылы Перовск уезінде поручик, 1872 жылы Түркістан уездік соты, одан кейінгі уақытта Түркістан-генерал губернаторлығының аймақтарында әртүрлі әскери қызметте болған. Жергілікті жердің тұрғындарының тілін жақсы меңгерген Г.А.Арандаренко зерттеу жұмыстарын Шығыстанудың Императорлық қоғамының Ташкент бөлімінің жинақтарында, түркістандық басылым беттерінде жариялап отырған, оның Түркістан өлкесі бойынша жазылған әскери-статистикалық, этнографиялық жинағы «Досуги в Туркестане» деген атпен 1889 жылы жарық көрген [27].

      И.Г.Андреевтің «Описание Средней Орды киргиз-кайсаков» атты еңбегі Сыр өңіріндегі Орта жүз тайпаларының да қоныстануын қамтыған [18].

      Л.Ф.Баллюзектің Кіші жүз қазақтарының әдеттік құқығын қамтыған жазбалары Перовск және Қазалы уезі қазақтарына тікелей қатысты [45].

      Е.Смирновтың «Сыр-Дарьинская область» атты еңбегінде 1879-1880 жылдардағы Перовск және Қазалы уездерінің сипаты тарихи-географиялық, тарихи-этнографиялық қырынан қамтылған, Сырдария облысын мекендеген тайпалар тізбесі қоса берілген және де осы кітапқа енген демографиялық мәліметтер статистикалық деректер қатарын толықтыра түседі [333].

      Сыр көшпелілерінің Торғай облысының Ақтөбе, Қостанай, Торғай уездері жерлеріндегі жаздық қоныстары мен көктеу, жайлау, күздеуде болу мерзімі жайында және қыс кезінде Ырғыз қазақтарының Қазалы жерінде көшуі, олардың саны жайында Орыс географиялық қоғамы Орынбор бөлімшесі және Ғылыми архивтік комиссия мүшесі Александр Иванович Добросмысловтың «Скотоводство в Тургайской области» атты еңбегінде қамтылады [111]. А.И.Добросмысловтың «Ветеринарный надзор в Тургайской области» атты еңбегінде Сыр өңірі көшпелілерінің жазда Торғай облысы жерлеріне көшу кезінде тоқтайтын бекеттері, олардың ара-қашықтығы көрсетілген, бұл мәлімет Сыр өңірі қазақтарының байырғы көшу жолдарын нақтылауға құнды дерек болар деректің бірі [108]. Осы автордың «Горада Сыр-Дарьинской области. Казалинск, Перовск, Туркестан, Аулиеата, Чимкент» атты қолжазбасында Қазалы және Перовск қалаларының тарихы, қаладағы сауда ісі, сауда айналымы, қаладағы қазақтардың кәсіпшіліктерінің дамуы жазылған [110].

      Бабыр жазуларында Сырдария бассейнінің СКАЧАТЬ