Сыр өңірі қазақтары. Тарихи-этнографиялық зерттеу (ХІХ ғасырдың екінші жартысы – ХХ ғасырдың басы). 1-том. Тәттігүл Картаева

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ жазбасында Кіші жүз руларының Перовск және Қазалы уездеріндегі қоныстары да қамтыған [114].

      Әлихан Бөкейхановтың жазбалары Сыр өңірі қазақтарының көрші уездер қазақтарымен салыстырмалы көрсеткіштер жасауға және этникалық тарихын саралауға негіз болды [61], ал Мағжан Жұмабаевтың «Сырдағы Алашқа» атты жазбасы [129] Сыр қазақтарының рухани мәдениетін нақтылауға қатысты маңызды дерек болады.

      В.П.Ивановтың «Джут в Сырдарьинской области» атты жазбасында 1927-1928 жылдардағы болған Сырдария облысын қамтыған үлкен жұттың салдары, жұттан болған мал шығындары қамтылған [143].

      А.Рязановтың «Прошлое Кзыл-Орды (Ак-Мечеть)» тарихи очеркінде Сыр өңіріне Қоқан, Хиуа хандықтарының шапқыншылықтары, ежелгі өркениет іздері, қала-қоныстардың тарихы, жергілікті қазақтардың сауда-саттық қарым-қатынастары, дәстүрлі шаруашылық пен кәсіпшіліктеріне қатысты тарихи-этнографиялық мәліметтер жүйелі қамтылған [319].

      А.Нестеровтың «Прошлое приаральских степей в преданиях киргизов Казалинского уезда» [276], А.Башмановтың «Первобытная история турецко-монгольских племен» [49] атты мақалаларында Сырдың төменгі ағысын ру-тайпалардың қоныстану тарихы мен оғыз тайпасының этникалық тарихына қатысты аңыздар берілген.

      Ф.А.Фиельструп жазбаларында Сыр өңірі қазақтары ішінара ғана қамтылғанымен құнды мәліметтер бар. Автордың «Скотоводство и кочевание в части степей Западного Казахстана» атты мақаласы Перовск қазақтарының қазақ жерінің батысына қай уақытқа дейін көшкендігін анықтауға негіз болса [366], «Из обрядовой жизни киргизов начала ХХ века» атты жазбасынан Перовск уезі қазақтарының жерлеу ғұрпына қатысты дерек табуға болады [365].

      Сыр өңірі қазақтарының тұрмыс-тіршілігінің ерекшелігі туралы ХІХ-ХХ ғасырдың 1-ші жартысындағы Сыр сүлейлері мен шайырларының айтыстары, термелері де этнографиялық дерек көздер бола алады [201; 7]

      ХІХ-ХХ ғасырдың бас кезінде жарық көрген баспасөз материалдары кеңінен қамтылды. Бұрынғы баспасөз беттерінде жарияланған мәліметтерді ғылыми маңыздылығы жағынан архив құжаттарымен тең қоюға болады.

      М.А.Крямечевтің «Дисперсия коэффицента детей школьного возраста кочевого и оседлого населения Туркестана. Котта-Курганский и Перовский уезды» [191], О.Полочанскийдің «За новый аул-кстау» [304], атты еңбектерін негізге ала отырып, ХІХ ғасыр мен ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ ауылдарындағы әкімшілік, әлеуметтік-экономикалық жағдайларға қатысты өзгерістерді нақтыладық.

      Жоғарыда тізбектелген ХІХ ғасыр – ХХ ғасырдың бас кезінде жарияланған еңбектердің Сыр өңірі қазақтарының біз зерттеу нысанасына алып отырған кезеңдегі тарихи этнографиясының қыр-сырын ашып, зерттеуде басты ғылыми дерек болып табылады.

      Зерттеу мәселесінің тарихнамасының келесі тобын статистикалық комитеттер жазбалары, санақ кітаптары және санақ нәтижесі бойынша жазылған еңбектер құрайды.

      1865 жылдан бастап құрылған облыстардағы статистикалық комитеттер, СКАЧАТЬ