Ҳақиқат талабгоримиз. Карим Бахриев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ учун ўзлигидан кечмаса бўлмас. Дарҳақиқат, Навоий «Бадойиъ ул-васат» девонидаги 304-ғазалда ўзликни фано йўлидаги оғир юк деб таъриф этадилар:

      Солмай ўзлук нақдин ўздин тутмагил дашти фано, –

      Ким оғир юклукка бу йўлда етар бисёр хавф…

      Ҳазрат «Наводир уш-шабоб» девонининг 374-ғазалида ҳам фақирликдан фахр этиб, ўз орзуларидан кечиб, енгил бўлишни орзулаб «Фақр водийсиға кирган ташласун ўзлук юкин», – деб таъкидлайдилар.

      «БУ ОҲАНГ ИЛА БЎЛҒАСЕН НАҚШБАНД, НАВОИЙ…»

      Дини ислом ва нақшбандия тариқати ғоялари Алишер Навоий ҳаёти ва ижодиётининг моҳиятини ташкил этади ва бу моҳиятни асарлардаги ошкора айтилган ўринлардангина қидириш шарт эмас, бу моҳият барча асарларнинг замирига сингигандир. Тасаввуфий нуқтаи назарларида Навоий аксарият ҳолларда бевосита нақшбандия тариқати мақомида юз кўрсатади.

      Ҳамма девон ва достонларининг ибтидосини Аллоҳ мадҳи билан бошлаган Навоий «Ғаройиб ус-сиғар» девонини ҳам Аллоҳга ҳамд айтиб бошлайди, илк қитъасидаёқ фано мақоми масаласини кўндаланг қўяди:

      Фонийи мутлақ ўлмайин солик,

      Анга йўқтур умиди мақсади кулл.

      Ҳора туфроққа сингмаган қатра,

      Андин имкони йўқ очилмоқ гул.

      Демакки, фонийи мутлақ бўлмасдан туриб, яъни ўзлукдин, ўз насиба-ю лаззатларидан, барча дунёвий мақсудларидан, жумладан, оила қуриш истагидан ҳам кечмасдан туриб, сув сингари эриб тупроққа сингимасдан туриб Аллоҳ жамолига етишиш имконсиздир. Буни ҳазратим «озодалик» деб атайдилар, яъни инсон дунёда яшайди, аммо унинг асири эмасдир.

      «Ғаройиб ус-сиғарнинг еттинчи қитъасида Навоий «нақшбандия тариқининг «ифшоси ва адоси»ни баён этади. Унинг наздида бу йўл – «қаноат тариқи»дир:

      Қаноат тариқиға кир, эй кўнгул, –

      Ки хатм ўлғай ойини иззат санга.

      Навоийга кўра, еру кўкка шоҳ бўлмоқ истасанг, қаноат сенга – тахт, иззат – тож бўлади, шоҳликнинг зарбоф тўни – «фано шуъласи» билан жисмни беркитмоқдир. Пок сўзинг ва Аллоҳ йўлида тўккан қон ёшинг «дуру лаълдан зебу зийнат»ингдир.

      Бизга бугун маълумки, нақшбандия тариқатининг «халват дар анжуман», «сафар дар ватан», «назар бар қадам», «хуш дар нафас» сингари қоидалари мавжуд. Навоий бу қоидаларни баён этади. Аллоҳ дарди билан бўлишим ошкор бўлмасин десанг, анжуман ичра хилват қил:

      Десанг хилватим анжуман бўлмасун,

      Керак анжуман ичра хилват санга.

      Агар сафар қилиш машаққатли бўлса, марҳабо, ватанда сокин ўлароқ сайр айла:

      Ватан ичра сокин бўлуб сойир айла,

      Сафардин агар бўлса меҳнат санга.

      Агар йўлда бўлсанг, ҳар бир қадамингга назар сол, ўзингдан хабардор бўл:

      Назарни қадамдин йироқ солмагил,

      Бу йўл азми гар бўлса рағбат санга.

      Ва ниҳоят, Мир Алишер Навоий қитъа интиҳосида ўзининг нақшбандия тариқатига дохиллигини ва умидворлигини СКАЧАТЬ