Бадиият жозибаси. Эркин Рахмонов

Чтение книги онлайн.

      Ийҳом санъатининг истиқболи хусусида шуни айтиш мумкинки, шоир майли ва ифода услубига кўра ийҳом санъатига мурожаат қилиш боқийдир. Масалан, Усмон Азим “Сайланма”сидан навқирон Тошкент ва дилрабо хонандамиз исми билан боғлиқ ийҳомларга назар ташлайлик:

      Баланд қўшиқларга руҳин элтгали

      Овози бормикан ҳали ҳам, эй Шош!65

      Ёки:

      Маҳбубанинг нолаларида

      Дорга осар ўзини жоним. (Усмон Азим, 279-бет).

      Хуллас, ийҳом санъати ўзбек халқ оғзаки ижоди ва ёзма адабиётида асрлар оша яшаб келмоқда ва яшайди. Йирик сўз санъаткорлари ийҳомнинг гўзал, таъсирчан намуналарини яратганлар ва яратмоқдалар. Биз қисқа сатрларда ийҳом санъатига хос бўлган анъанавийликнинг давомлилигини, ийҳомчиликка таждид, яъни новаторлик ҳам хослигини қайд этишга ҳаракат қилдик. Синчиклаб қаралганда кўпчилик замонавий шоирларимизда бу санъат намуналарига, яхши намуналарига тез-тез дуч келамиз. Масалан, “сўз” ийҳоми “сўз, калима” маъносида ва “куйиш, ёлқин” маъноларида бир неча мумтоз шоирлар томонидан ийҳом кўрсаткичи қилиб олинган. Бугун биз Рауф Парфи ижодида ҳам ана шу анъананинг давом этганига гувоҳ бўламиз:

      Ишқ сўзидин куйди булбул маскани

      Тил билан куйланмас она Ватаним,

      Мен сени куйламак истайман фақат.

      “Она Туркистон” шеъридан олинган бу парчани ўқиган кўпчилик китобхон матндан ийҳом санъатини пайқамаслиги мумкин. Мумтоз адабиётдан яхши баҳраманд бўлган закоси кучли китобхонларгина ийҳом санъатини дарҳол сезадилар. Бу мулоҳаза барча замонлар адабиёти ва ўқувчисига баббаравар дахлдордир. Ҳомер “Илиада”да бежиз қайд этмаганки: “Ҳар ким “Илиада”дан ола олганича олади”. Бу демак, маърифий саводи юксак, маънавиятли кишилар ийҳом санъатини бадиий матндан топа оладилар. Қолаверса, халқимиз азалдан сўзнинг кўпмаънолилиги шайдосидирки, аскиячилик бунинг халқ закосининг пойдорлиги, умрбоқийлиги далилидир.