Абусупиян Апенди – уьмметни берекети. Магомедшапи Минатуллаев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ Къаплан гьажи мени бек арив къонакъ этди! – дей ол ир жая туруп.

      Ишни гьакъыкъатын англагъанда та нышы:

      – Бий, оьлеген ажжал, шо этген затгъа къара дагъы! Сен урмадынгмы огъар? – деп сорай.

      – Нетейим огъар уруп, оьзю де урмагъ ан буса эди магъа, – дей Абусупиян или якълы иржайгъан кюйде.

      Къаплан гьажи оьзю этген затгъа гьё кюнюп ва бек илыгъып, шон дан сонг ёлукъгъанда Абусупиянгъа:

      – Шайтан айтгъанны этип къойгъан ман, сен менден геч. Оьзюм этген затдан оьзюм бек уялгъанман! – деп тилеген.

      Абусупиян огъар:

      – Гьажи агъав, шону атын тутуп, авара болмагъа да тюшмей. Геч деме не бар мунда? Бир санымны хынжал булан уруп тюшюрген бусагъыз да гечер эдим, вол лагь, – деп Къаплан гьажини юрегин па рахат этген.

      Кёкню ярыкъ юлдузу

      (А. Мамаевден)

      Абусупиян тёбенкъазанышлы Арслан беков Акай къадини инг гиччи уланы бол гъан. Ол гиччи заманындан башлап ки таплагъа гьасиретлигин гёрсетген. Атасы Акай къади ону мадрасагъа охума салгъан. Абусупиянны охувгъа онча да иттилиги болгъан чы, бир йылны ичинде мадрасада гечилеген дарсланы барын да уьйренген.

      Дагъыстанны тахшагьары Темирхан шурагъа, эки лап пагьмулу яшны билим лерин артдырмакъ учун Къазан шагьар гъа йибермекни гьакъында, кагъыз геле. Шо кагъызгъа гёре Абусупиянны да, бир дагъы яшны да Къазангъа охума бакъды ралар. Арадан заман гетгенде Дагъыстан дан кагъыз язалар: «Биз йиберген яшланы охуву, билим алыву нечикдир?» – деп. Шо кагъызгъа Къазандан булай жавап геле: «Абусупиян дегени къаст къылып охуй ва оьтесиз бек биле, амма экинчиси ону йимик яхшы охумай».

      Сонг да, Акаев дюнья оьлчевюнде ги илмуну, тилни, адабиятны, гьасили, къайсы тармакъдан да дарс берип болагъан, энциклопедия англавлары булангъы, оьзю яшагъан девюрню инг де гьакъыллы адамларындан бириси болгъан.

      Эрпелили Гьажиев Иманалигьажи сек сен алты йыл оьмюрюню ичинде кёпню гёрген, кёп затны эшитген. Ол Абусупи янны башлап оьзюне 15 йыл болагъанда гёрген.

      – Мен, – деди тамаза Иманалигьажи мени булангъы лакъырында, – Темирхан шурагъа баргъанда китаплар сатагъан орта чагъындагъы адамны гёрдюм. Ону уьстюнде акъ чепгени, башында бухари бёркю бар эди. «Бу бек маъналы, тизив китапланы сатагъан адам кимдир?» – деп сорадым мен къырыйымдагъы бир къыркъма сакъаллы адамгъа. Ол магъа айып этегенде йимик:»Нечик танымай сан булай белгили адамны, Абусупиянны танымай ярайму? Ол чу китаплар язагъан язывчу, уллу алим…», – деди.

      … Гьамзат Цадасаны атындагъы тил ва адабият институтну илму къуллукъчусу, къолъязыв фондну ёлбашчысы, къумукъ тил де билеген даргили Амирхан Исаев тапгъан документлеринде: «Абусупиян Акаев 1907 йылда Каирге (Египетге) бар гъан. Египетли алимлер булан ёлукъгъан. Олар «ал-Муавийад» деген арап газетде Акаевни гьакъында уллу макъала чыгъар гъан. Онда: «А.Акаев шаир, язывчу, арап, тюрк, фарс тиллени, шариатны гьакъын дагъы илмуланы биле, гьалиги яшавну гьайын эте. Гьар тюрлю илмуланы яшав гъа чыгъармагъа СКАЧАТЬ