Panorama współczesnej filozofii. Отсутствует

Чтение книги онлайн.

      O.1. Adam Grobler przyznaje, że nie sposób sporządzić kompletnej listy realizmów, istnieją bowiem najrozmaitsze klasy przedmiotów, wobec których można przyjąć nastawienie realistyczne lub antyrealistyczne. Czy to jakoś podważa Twoim zdaniem wiarygodność realizmu? A przez analogię – czy fakt, że nie można podać wyczerpującej listy rodzajów pojazdów, podważa ich użyteczność jako środków transportu?

      O.2. Realizm naukowy jest najczęściej kombinacją dwóch tez: (1) zdania nauki w jej idealnym stadium końcowym są prawdziwe, czyli celem nauki jest ustalenie prawdy o świecie, (2) nauka odkrywa „umeblowanie świata”. Rozważ, jak można się pomylić w sprawie „umeblowania świata”. Po pierwsze, można przyjąć, że istnieje coś, co nie istnieje, np. cieplik. Po drugie, można odrzucić istnienie czegoś, co w istocie istnieje, np. latające wiewiórki. Ale czy można się pomylić przez uznanie, że jakieś przedmioty istnieją, ale są nierealne? Na przykład tęsknota, duma, pokój, nienawiść? Czy zgadzasz się, że przypisanie realności nie jest stwierdzeniem faktu, tylko nadaniem całej klasie faktów pewnej interpretacji? Czy jest to interpretacja sposobu istnienia świata, czy sposobu rozumienia tego, co nauka mówi o świecie?

      O.3. No miracle argument mówi: gdyby teorie naukowe (nie nauka, nauka składa się nie tylko ze zdań, lecz także z procedur, metod, a te nie mogą być prawdziwe ani fałszywe) nie były w przybliżeniu (żaden filozof o zdrowych zmysłach nie twierdzi, że teorie są „dosłownie” prawdziwe) prawdziwe, to sukces nauki trzeba by było uznać za cud. Dlaczego jest to silny argument? Dlatego, że nie wierzymy w naukowe cuda, czy dlatego, że cuda wyjaśnień nie mają?

      O.4. Przeciwko realizmowi naukowemu wysuwa się argument semantyczny: pojęcie prawdy jest z gruntu niejasne. A zupełnie niejasne jest pojęcie prawdy przybliżonej. Jak teoria może przybliżać się do lub oddalać od opisywanego stanu rzeczy? A nadto, jeśli nie znamy prawdy, to nie możemy wiedzieć, jak daleko jesteśmy od prawdy w jej przybliżeniach, prawda?

      O.5. Przeciwko realizmowi naukowemu wysuwa się argument empirystyczny: realistyczne pojmowanie teoretycznych (nieobserwowalnych) przedmiotów nauki jest, z punktu widzenia empiryzmu, nieuzasadnione. Jak można ustalić, czy liczby istnieją realnie? Czy można, analogicznie, kwestionować istnienie punktów czasoprzestrzennych?

      O.6. Przeciwko realizmowi naukowemu wysuwa się argument pragmatyczny: wyjaśnianie, w odróżnieniu od przewidywania, nie jest celem nauki, a jedynie jej produktem ubocznym. Przewidywania są potwierdzane faktami, wyjaśnienia nic do potwierdzeń nie dodają. Czy potwierdzalność przewidywań jest wystarczającym dowodem realizmu?

      O.7. Przeciwko realizmowi naukowemu wysuwa się argument historyczny: w przeszłości różne teorie, z dzisiejszego punktu widzenia fałszywe, odnosiły sukcesy. Czy mamy prawo sądzić, że obecnie najlepsze teorie naukowe w przyszłości nie zostaną podważone? Co myślisz o argumencie: „Niepodważalne są dogmaty wiary, natomiast twierdzenia nauki są z definicji i zawsze pozostaną podważalne”? Czy zgadzasz się, że podważalne jest to, co może być, ale nie musi być podważone?

O.8. Realizmowi naukowemu przeciwstawia się konstruktywizm społeczny, czyli pogląd, że ontologia teorii naukowych, podobnie jak ich treść, jest konstrukcją społeczności uczonych. Zatem realiści tworzą realistyczną naukę, a antyrealiści – antyrealistyczną. Czy jeśli wybór stanowiska zależy od decyzji, to to dowodzi, że antyrealiści mają rację?

      O.9. Co jest konstruktem społecznym: kwarki jako obiekty fizyczne czy idea kwarków?

O.10. Hilary Putnam głosi tezę o względności pojęciowej. Zgodnie z nią nie ma nic takiego, jak opis świata niezależny od wyboru układu pojęć czy neutralny względem niego. Świat jest realny tylko w obrębie teorii, która dopuszcza istnienie realnego świata. Czy to znaczy, że antyrealizm ma rację? (Por. O.8).