Panorama współczesnej filozofii. Отсутствует

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ za podziałem na cechy istotne oraz przygodne. Istnieje również trzecia możliwość polegająca na akceptacji płytkiego esencjalizmu wraz z jego konsekwencjami oraz uznaniu, że faktycznie nie istnieją cechy modalne, które byłyby niezależne od opisu. Wówczas wskazaną tu konsekwencję, zgodnie z którą Sokrates mógłby być swoim ojcem, należy potraktować jako dobitny przykład na potwierdzenie tej tezy. Stanowisko takie zdaje się jednak rodzić więcej pytań niż udzielać odpowiedzi.

      Podsumowanie

      Przeprowadzone przez nas analizy pokazują, że „esencjalizm” jest terminem, za którym kryje się mnogość stanowisk, mających swoich gorących zwolenników i przeciwników w każdej epoce filozoficznej. Tym, co jest wspólne różnym odmianom esencjalizmu, jest przekonanie o konieczności dostarczenia systematycznego odróżnienia między tymi cechami, które są istotne oraz tymi, które takie nie są. Źródeł tego poglądu możemy szukać zarówno w potocznej praktyce językowej, jak i w obserwacjach z zakresu nauk szczegółowych.

      W rozważaniach naszych skupiliśmy się na esencjalizmie metafizycznym, a dokładnie na jego dwóch współczesnych odmianach. Pierwszą z nich był modalny esencjalizm, który opierał się na uznaniu za cechy istotne takich, które przedmiot posiada w sposób konieczny. Odwołując się do semantyki światów możliwych powiedzieliśmy, że są to cechy posiadane przez przedmiot w każdym z tych światów, w których przedmiot ten istnieje. Pokazaliśmy, że choć modalny esencjalizm znajduje szerokie zastosowanie w sporach metafizycznych, to prowadzi również do konsekwencji, które stoją w konflikcie z potocznymi intuicjami wiązanymi z pojęciami istoty oraz cech istotnych. Konsekwencjami tymi są m.in. uznanie, że cechą istotną Sokratesa jest to, że 2 + 2 = 4 oraz to, że jest nią bycie elementem zbioru {Sokrates}.

      Alternatywą dla modalnej odmiany esencjalizmu jest esencjalizm neoarystotelesowski, opierający się na wskazaniu, że cechami istotnymi są cechy leżące w naturze określonego przedmiotu, która z kolei jest wyrażana przez definicję realną przedmiotu. Takie rozumienie cech istotnych pozwala zachować pożądany związek między przedmiotem oraz posiadanymi przez niego cechami, którego brak uznano za wadę esencjalizmu w odmianie modalnej. Jak wskazywaliśmy, neoarystotelesowska koncepcja opiera się w dużym stopniu na relacji fundowania metafizycznego, stanowiącej ostatnio przedmiot ożywionych dyskusji i znajdującej swoje zastosowanie również w analizach niemających bezpośredniego związku z problemem esencjalizmu.

      Oba wspomniane stanowiska zakładają wiarygodność esencjalizmu, a tym, co je różni, jest odmienne wyjaśnienie cech istotnych i przygodnych. Pogląd taki nie jest jednak powszechnie podzielany, co często powodowane jest kłopotliwymi założeniami i konsekwencjami ontologicznymi teorii postulujących taki podział cech. Jak wskazaliśmy w ostatniej części, obawę tę można do pewnego stopnia oddalić przez powołanie się na esencjalizm płytki metafizycznie, tj. taki, który uznaje względność w kwestii wspomnianego podziału cech. Stanowisko to można uznać za kompromis między potrzebą odróżnienia cech istotnych i przygodnych oraz chęcią uniknięcia problematycznych tez ontologicznych. Dzięki temu, esencjalizm nie musi być kojarzony jedynie z obciążonymi metafizycznie teoriami filozoficznymi, ale może znaleźć zwolenników również wśród tych, którzy są sceptyczni wobec wartości teoretycznej takich głębokich analiz metafizycznych.

      Bibliografia

      Adams R.M. (1974/1979), Theories of Actuality, w: M.J. Loux (red.), The Possible and the Actual. Readings in the Metaphysics of Modality, Ithaca: Cornell University Press, s. 190–209.

      Bricker Ph. (1996), Isolation and Unification. The Realist Analysis of Possible Worlds, „Philosophical Studies” 84(2−3), s. 225–238.

      Brody B.A. (1980), Identity and Essence, Princeton, NJ: Princeton University Press.

      Campbell J.K., O’Rourke M., Slater M.H. (red.) (2011), Carving Nature at Its Joints. Natural Kinds in Metaphysics and Science, Cambridge, MA: The MIT Press.

      Carnap R. (1947/1956), Meaning and Necessity. A Study in Semantics and Modal Logic, Chicago: The University of Chicago Press; tłum. polskie: idem, Znaczenie i konieczność, tłum. T. Ciecierski, M. Sala, B. Stanosz, w: R. Carnap (2007), Pisma semantyczne, Warszawa: Fundacja Aletheia, s. 199–472.

      Ciecierski T., Kuś K., Wilkin P. (2011), Possibilia i światy możliwe, w: S.T. Kołodziejczyk (red.), Przewodnik po metafizyce, Kraków: Wydawnictwo WAM, s. 385–436.

      Correia F. (2012), On the Reduction of Necessity to Essence, „Philosophy and Phenomenological Research” 84(3), s. 639–653.

      Correia F., Schnieder B. (2012), Grounding. An Opinionated Introduction, w: F. Correia, B. Schnieder (red.), Metaphysical Grounding. Understanding the Structure of Reality, Cambridge: Cambridge University Press, s. 1–36.

      Daly Ch. (2010), An Introduction to Philosophical Methods, Peterborough: Broadview Press.

      Daly Ch. (2012), Scepticism about Grounding, w: F. Correia, B. Schnieder (red.), Metaphysical Grounding. Understanding the Structure of Reality, Cambridge: Cambridge University Press, s. 81–100.

      Divers J. (2002), Possible Worlds, London: Routledge.

      Ellis B. (2001), Scientific Essentialism, Cambridge: Cambridge University Press.

      Ellis B. (2002), The Philosophy of Nature. A Guide to the New Essentialism, Chesham: Acumen.

      Fine K. (1994), Essence and Modality, „Philosophical Perspectives” 8, s. 1–16.

      Fine K. (1995a), Ontological Dependence, „Proceeding of the Aristotelian Society” 95, s. 269–290.

      Fine K. (1995b), Senses of Essence, w: W. Sinnott-Armstrong (red.), Modality, Morality, and Belief. Essays in Honor of Ruth Barcan Marcus, Cambridge: Cambridge University Press, s. 53–73.

      Fine K. (2001), The Question of Realism, „Philosophers’ Imprint” 1/2, s. 1−30, http://quod.lib.umich.edu/p/phimp/3521354.0001.002/1.

      Fine K. (2012), Guide to Ground, w: F. Correia, B. Schnieder (red.), Metaphysical Grounding. Understanding the Structure of Reality, Cambridge: Cambridge University Press, s. 37–80.

      Fine K. (2015), Unified Foundations for Essence and Ground, „Journal of the American Philosophical Association” 1/2, s. 296–311.

      Forbes G. (1997), Essentialism, w: B. Hale, C. Wright (red.), A Companion to the Philosophy of Language, Oxford: Blackwell Publishers, s. 515–533.

      Hale B. (2013), Necessary Beings. An Essay on Ontology, Modality, and the Relations Between Them, Oxford: Oxford University Press.

      Koslicki K. (2012a), Essence, Necessity, and Explanation, w: T.E. Tahko (red.), Contemporary Aristotelian Metaphysics, Cambridge: Cambridge University Press, s. 187−206.

      Koslicki K. (2012b), Varieties of Ontological Dependence, w: F. Correia, B. Schnieder (red.), Metaphysical Grounding. Understanding the Structure of Reality, Cambridge: Cambridge University Press, s. 186–213.

      Kripke S.A. (1963/1971), Semantic Considerations on Modal Logic, w: L. Linsky (red.), Reference and Modality, Oxford: Oxford University Press, s. 63–72 i 172.

      Kripke СКАЧАТЬ