Экономикалық талдау негіздері. Жанар Оралбаева

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ талдау дегеніміз – нәтижелік көрсеткіштердің көлеміне әсер ететін факторларды кешенді және жүйелі түрде зерттеу және анықтау әдістемесі.

      Факторлық талдау келесідей типтерге бөлінеді:

      – детерминантталған (функционалды) және стохастикалық (корреляциялық);

      – тура (дедуктивті) және кері (индуктивті);

      – бір сатылы және көп сатылы;

      – статикалық және өсіңкілі (динамикалық);

      – ретроспективті және перспективалық (болжамды).

      Детерминантталған факторлық талдау ретінде факторлардың әсерін нәтижелік көрсеткішпен байланысы функционалды сипатта болатын зерттеу әдістемесі, яғни нәтижелік көрсеткіш факторлардың қосындысы, көбейтіндісі ретінде көрінуі мүмкін.

      Стохастикалық талдау факторлардың нәтижелік көрсеткіштермен байланысы ықтималдылыққа (корреляциялы) негізделетін зерттеу әдістемесі. Мысалы, әртүрлі ұйымдарда өндірістің бірдей жарақтануына қарамастан еңбек өнімділігі әртүрлі болуы мүмкін.

      Тура факторлы талдау кезінде зерттеу дедуктивті тәсілмен жүргізіледі, яғни жалпыдан жекеге қарай жүргізіледі.

      Кері факторлы талдау логикалық индукция әдісімен себепсалдарлық байланыстар зерттеледі. Яғни, жеке, бөлек факторлардан жалпыға қарай.

      Бір сатылы талдау – бір деңгейдегі бір-біріне бағынышты факторларды ғана зерттеу үшін қолданылады, яғни факторлар құрамдас бөліктерге бөлшектелінбейді. Мысалы, у = а*Ъ.

      Көп сатылы факторлық талдау кезінде а және Ъ факторларын олардың мәнін зерттеу мақсатында құрамдас элементтерге бөлшектеу жүзеге асырылады. Факторларды бөлшектеу әрі қарай жалғастырылуы да мүмкін. Сол сәттегі бағынушылықтың барлық деңгейіндегі факторлардың әсері зерттеледі.

      Статикалық факторлық талдау – белгілі бір күндегі нәтижелік көрсеткіштерге факторлардың әсер етуін зерттеу үшін қолданылады.

      Динамикалық факторлық талдау – бірнеше кезеңдегі (өсіңкіліктегі), яғни өткен жылдардағы себеп-салдарлық байланыстарды зерттеу әдістемесі.

      Ретроспективті талдау өткен кезеңдегі нәтижелік көрсеткіштердің өзгеру себептерін зерттейді.

      Перспективті талдау факторлар мен нәтижелік көрсеткіштің мәнін зерттейді.

      Экономикалық талдауда факторлар әртүрлі белгілері бойынша жіктелуі мүмкін:

      Табиғаты бойынша:

      – табиғи-климаттық факторлар;

      – әлеуметтік-экономикалық факторлар;

      – өндірістік-экономикалық факторлар.

      Нәтижеге әсер ету деңгейі бойынша:

      – негізгі факторлар;

      – қосалқы факторлар.

      Зерттеу объектісіне қатысы бойынша:

      – ішкі факторлар;

      – сыртқы факторлар.

      Таралу деңгейі бойынша:

      – жалпы СКАЧАТЬ