Сүдү киһи Багдарыын Сүлбэ. Л. В. Иванова

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ сиэттэрэн топонимиканан дьарыктанар бигэ санаа киирэр. Онтон ыла үөрэтэр оҕолоругар сайыҥҥы каникулларын кэмигэр сирдэрин-дойдуларын аатын суруйан кэлэллэригэр сорудах биэртэлээн ыыталыыр ньыманы туттар. Оҕолор ону үөрүүнэн ылынан, сорохтор бүтүн тэтэрээти суруйан аҕалар буолбуттар. Ол курдук Михаил Спиридонович алта уонус сыллар саҥаларыттан ыла топонимиканан утумнаахтык дьарыктанан барар. Кини бу дьарыга улахан научнай суолталааҕын таба сыаналаан, академик Н.В. Черскэй Михаил Спиридоновиһы, башаринец буоларынан күүстээх утарсыы баарын үрдүнэн модьуйан туран, Тыл уонна литература институтугар үлэҕэ ылларар. Онтон ыла Михаил Спиридонович-Багдарыын Сүлбэ төрөөбүт Сахатын сирин түөрт уонча сыл устата уһаты-туора сыыйан, үтүмэн үгүс норуот мындыр дьонун кытта көрсөн, 350-ча тыһыынча сир-дойду, 50-ча тыһыынча дьон сахалыы аатын хомуйан, бүтүн хос аҥаарын сабардыыр улахан картотека оҥорон туруорар. Бу картотека таҥыллыытыгар, хара үлэтин толоруутугар тугунан да кэмнэммэт өҥөлөөх киһинэн кэргэнэ Варвара Михайловна буолар. Мөлүйүөн аҥаарыгар чугаһыыр хас биирдии хаартысканы илиинэн суруйан устуох, сааһылыах диэтэххэ, төһөлөөх сыра, бириэмэ барбытын удумаҕалатан сэрэйиэххэ эрэ сөп.

      Варвара Михайловна төрөөбүт-үөскээбит сирэ – Чурапчы Мугудайа. 1952 с. Чурапчы педучилищетын бүтэрээт, Өймөкөөҥҥө начальнай оскуолаҕа түөрт сыл учууталлыыр. Онтон 1956 с. Кэбээйигэ кэлэн үлэлии сылдьан, Михаил Спиридоновиһы көрсөн кэргэннии буолаллар. Бүлүүгэ баазабай оскуолаҕа үлэлиир, училище интэринээтигэр баспытааталлыыр. Дьокуускайга көһөн кэлэн бастаан Лесной оскуолаҕа, онтон биэнсийэҕэ тахсыар диэри тыла суохтар оскуолаларыгар эмиэ баспытааталынан үлэлээбитэ.

      Михаил Спиридонович институкка үлэлээбитин маҥнайгы биэс сылыгар «Словарь местных географических терминов» диэн 38 бэчээтинэй лиистээх научнай үлэтигэр сир-дойду сахалыы аатын быһаарыылаах тылдьытын (үлэтигэр ирдииллэрин быһыытынан) нууччалыы суруйбута.

      Иккис улахан үлэтин «Структурные типы – ареалы распространения топонимов Якутии» диэн харыс аҥаара халыҥнаах, сирдэр ааттарын сыһыарыыларынан наардаан, кинилэр араас сиргэ-дойдуга тарҕанан тэнийбит түбэлтэлэрин ырытан көрдөрөр улахан научнай чинчийиитин уонча сыл үлэлээн 1999 с. бүтэрбитэ.

      Кэлиҥҥи сылларга дьон аатын хомуйуунан үлүһүйэн дьарыктанар. Элбэх дьону-сэргэни кытта суруйсар, эмиэ араас улууһунан, нэһилиэгинэн барар-кэлэр.

      Михаил Спиридонович дьиҥнээх олох, история кырдьыга диэн тугун билэригэр-көрөрүгэр сүрүн төрүөт буолбут түгэннэри кытта сибээстээн, үс киһи аатын чопчу бэлиэтээн ахтар. Ол – училищеҕа үөрэнэр эдэр оҕо сааһын кэмигэр саха тылын уонна литературатын учуутала Андрей Ксенофонтович Сивцев. Кини олоххо олус критическэй сыһыаннаах, санаатын аһаҕастык этэр буолан, эдэр уол өйүн-санаатын тутарыгар бастакы кыымы сахпыт киһи эбит. Иккис сүрүн түгэн – Башарин уонна кини куруһуога. Кулаковскайдааҕы тилиннэриигэ хорсун туруулаһыытын СКАЧАТЬ