Сүдү киһи Багдарыын Сүлбэ. Л. В. Иванова

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ Хаҥалас, Нам, Бороҕон, Малдьаҕар, Наахара эҥин диэн сирдэр олус тарҕаммыттарын билбитим. Саха ХVII үйэ кэнниттэн ыһыллыбыт, тарҕаммыт да эбит, сир аатын хомуйбут киһи үгүһү да билиэ эбит диэн санааҕа кэлбитим.

      Мэҥэ Хаҥаласка Тараҕай, Чурапчыга Хадаар, Аммаҕа Эмис, Уус Алдаҥҥа Түүлээх… Топонимика эҥинэ диэн дьиктилэрдээх да эбит. Хомуйуохха!

      Инньэ гынан, билигин топонимикаҕа 350-тан тахса тыһыынча карточкалаах картотекалаахпын, учуонайдар маладьыас киһи эбиккин, наукаҕа, норуоккар чахчы улаханнык туһалаабыккын диэн сыаналыыллар.

      Сылдьыбатах сирим диэн Саха сириттэн уонтан эрэ тахса нэһилиэк хаалла. Кытыы-быстах сирдэр. Саха сирин тас өттүгэр Магадан уобалаһыгар, Хабаровскай кыраайга, Сахалиҥҥа, Амурскай, Читинскэй, Иркутскай уобаластарга, Красноярскай кыраайга, ол иһигэр Таймырга тиийтэлээтим. Ама, дьэ, сылдьа сатаатым. Сир аатын туһа диэн.

      Кэлиҥҥи кэмҥэ дьон аатын хомуйабын. Антропонимика. Ким да хомуйбат, дьарыктаммат. Элбэх кистэлэҥи тута сытыарар бөҕө буоллаҕа дии. Бэйэм да тэтимнээхтик хомуйабын, дьон да биллэ көмөлөһөр. Онон хайыы үйэ 50-ча тыһыынча карточкалаах картотекаланным.

      Барыта 800-тэн тахса киһини кытта кэпсэттим уонна дьон, сорохтор, бэйэлэрин баҕаларынан суруйаллар. Ордук бу кэлиҥҥи кэмҥэ. Ол информатордарым ааттарын сааһылаан олоробун. Онон ким тугу, хаһан кэпсээбитин, суруйуубун чопчу булан ылабын.

      Аны бары топонимнары, антропонимнары сыһыарыыларынан наардаан олоробун. Ол туһунан картотека… Холобур, -ҥда сыһыарыылаах топонимнар ханна-ханна баалларый. Эбэтэр биһиги тылбыт, ол курдук тоҥус-манчжур, монгол эҥин тыллара сыһыарыылары хос-хос ылынар айылҕалаахтар (агглютинативнайдар). Ону эмиэ хайаан да бэлиэтиэххэ наада. Холобур, -ҕа, -тта сыһыарыылаах тылларынан бэлиэтэниэхтээх: Абаҕатта, Амаҕатта, Бойбоҕотто, Былаҕатта, Кыттаҕатта, Лаптаҕатта, Майаҕатта, Мандаҕатта, Молоҕотто, Намаҕатта, Ньылаҕатта, Сомоҕотто, Тыраҕатта, Хайаҕатта, Хайаҥатта, Хамаҕатта, Хардьаҕаатта, Хараҕатта, Хомоҕотто, Чахдаҕатта…

      Топонимикаҕа, антропонимикаҕа барыта 10-тан тахса кинигэни бэчээттэттим. Ол иһигэр икки – нууччалыы.

      Бэйэм уонна үөрэнээччилэрим, сир аатын хомуйа сылдьан, суруйбут үһүйээннэрбитин, номохторбутун түмэн, кинигэ оҥорон, 2004 с. бэчээттэппитим. Билигин итинник иккис кинигэни оҥорор кэпсэтиилээхпин.

      Бүлүүгэ үлэлээн олорон, Бүлүү киһитэ Алексей Миронов Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ хорсуннук сэриилэспитин уонна ол олохтоохторго уос номоҕо буолбутун билбитим. Венгрияҕа көмүллэ сытар үһү диэни ааҕан баран, ол дэриэбинэ оскуолатын дириэктэригэр сурук суруйбутум. Эппиэт сурук кэлбитэ. Кырдьык эбит. Онон училищем преподавателэ, хаартыскаҕа устар, киинэҕэ да түһэрэр М.М. Михайловы кытта сайын Венгриялаабыппыт. Чахчы үчүгэй, өрө көтөҕүллүүлээх сонуннаах кэлбиппит. Кинигэ суруйдаҕым ол, «Хоту дойду хонноҕуттан». Аны А. Миронов Сэбиэскэй Сойуус Геройа буолта. Онон, кинигэ кыһата көрдөһүүтүнэн, кинигэ эбиллэн, иккиһин тахсыбыта.

СКАЧАТЬ