Wprowadzenie do logopedii. Grażyna Gunia

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ do opracowania systemu znaków rysunkowych – ideogramów. System ten, podobnie jak esperanto, miał być uniwersalnym – ideograficznym sposobem porozumiewania się ludzi. Opisał go w książce Semantography w 1949 roku, a w 1971 roku system ten zastosowano w kanadyjskiej prowincji Ontario do porozumiewania się osób z mózgowym porażeniem dziecięcym. W ciągu kilku lat Toronto stało się centrum Komunikacji Symbolicznej Blissa i siedzibą Blissymbolics Communication International (BCI), która udzielała licencji w wielu ośrodkach na świecie. Do Polski metodę tę sprowadzono z Niemiec w 1987 roku (E. Sachajska 1993).

      A. Lechowicz (2008) jako jedna z pierwszych osób, które zdobyły uprawnienia do stosowania symboli Blissa w terapii dzieci niemówiących, uważa, że symbole przedstawione za pomocą prostych rysunków są łatwe do zapamiętania i stosowania w przekazie swoich myśli, potrzeb, uczuć. W systemie Blissa znak-symbol ma określony nośnik znaczeniowy, może oznaczać nazwę, czynność lub może stanowić cały zwrot. Można z niego budować zdania, prowadzić dyskursy. Jest to system uniwersalny, stosowany w ponad 30 krajach na całym świecie. Na stronach internetowych BCI znajdziemy słownik symboli Blissa, który zawiera około 3 000 haseł.

      2.1.3. Piktogramy

      Zgodnie z ustaleniami J. Błeszyńskiego (2008) do znaków graficznych zaliczamy Piktogramy, które wykonane są:

      – na białym tle, np. Picture Communication Symbols – PCS (są stosowane do pracy z osobami z niepełnosprawnością, w celu oznaczenia komunikacji systemowej);

      – na czarnym tle, np. Pictogram Ideogram Communication – PIC [„mają białe grafy umieszczone na czarnym tle, często z podpisem, uznaje się je za bardzo czytelne dla użytkowników” (J. Błeszyński 2008, s. 319)].

      Piktogramy jako kolejny system znaków komunikacji wykorzystują czarno–białe obrazki – symbole do odzwierciedlenia nazw różnych kategorii rzeczywistości, reprezentujących wszystkie części mowy. Każdy obrazek – symbol, o wymiarze 10 × 10 cm, jest oznakowany, „tj. nad każdym grafem jest umieszczony opis, który dodatkowo usprawnia jego wykorzystanie w pracy […] uściśla wprowadzony znak” (J. Błeszyński 2008, s. 321). Znaki-symbole można stosować pojedynczo, w postaci wyrazów-symboli lub tworzyć z nich dłuższe informacje komunikacyjne – zdania. Symbolizują one rzeczywistość i tak jak słowa nadają znaczenie przedmiotom, czynnościom, zjawiskom, emocjom. Tworzą pojęcia, które można grupować według różnych kryteriów, a ich użycie ma określoną regułę. Geneza piktogramów wywodzi się ze znaków kanadyjskiego programu PIC-system, zaadaptowanego w 1980 roku przez szwedzkiego logopedę Subhasa Maharaja, pracującego z osobami niepełnosprawnymi. Do języka polskiego piktogramy zostały przystosowane w 1992 roku ze szwedzkiego oryginału i są stosowane w wielu ośrodkach terapeutycznych w Polsce (M. Podeszewska-Mateńko 1997; J. Błeszyński 2008).

      Zdaniem M. Podeszewskiej-Mateńko (2008, s. 333–334) za pomocą Piktogramów, które mają „określoną formę graficzną, zasady konstrukcji znaków i zasady użycia”, można opisywać „w formie obrazkowej całą złożoną rzeczywistość świata realnego analogicznie do systemu językowego”.

      2.1.4. Makaton

      Wśród wielu metod AAC znajduje się również metoda Makaton – system łączący gesty i symbole – znaki graficzne. Znaki Makatonu są formami pomocniczymi, w których oprócz znaków manualnych wykorzystywane są również znaki graficzne – symbole, z których możemy zrezygnować w miarę opanowania systemu językowego i coraz skuteczniejszego porozumiewania się. Jest to podejście oparte na filozofii totalnej komunikacji, w której możemy stosować wszystkie dostępne kanały komunikacji, w zależności od indywidualnych potrzeb, zasobów (B.B. Kaczmarek 2008). W Makatonie każde pojęcie ma swój odpowiedni symbol (znak graficzny), który dzieli się na symbole podstawowe (ok. 450 znaków Słownictwa Podstawowego) i dodatkowe – uzupełniające, liczące ok. 7 000 znaków (. Makaton, podobnie jak język migowy, wzmacnia proces porozumiewania się, a dwujęzyczność jest umiejętnością komunikacyjną charakteryzującą wiele osób w globalnym świecie XXI wieku.

      2.2. Misja Stowarzyszenia ISSAC

      Całościowe podejście do rozwiązania zarówno teoretycznych, jak i pra-ktycznych problemów z wykorzystaniem AAC realizuje Międzynarodowe Stowarzyszenie Komunikacji Wspomagającej i Alternatywnej (ISAAC), którego oddział krajowy – Stowarzyszenie „Mówić bez słów” (powstałe w lutym 1999 roku) zapoczątkowało misję upowszechniania nowej formy edukacyjno–terapeutycznej, stosowanej w Polsce przez wielu pedagogów specjalnych i logopedów (A. Smyczek 2005). Należy zaznaczyć, że w Polsce od ponad 30 lat opracowuje się teoretyczne i praktyczne założenia terapii logopedycznej, w której stosuje się komunikację alternatywną i wspomagającą. Wiodącymi ośrodkami są, m.in.: Centrum Terapii i Rehabilitacji w Kwidzynie, SZP nr 327 w Warszawie z Centrum Rozwoju Komunikacji Symbolicznej Blissa, Centrum Metod Alternatywnych w Szczecinie, ZSS nr 11 w Krakowie.

      2.3. Podobieństwa i różnice między sposobami porozumiewania się

      Komunikacja językowa, za pomocą mowy, i niejęzykowa – wspomagająca, przebiegają inaczej i posiadają specyficzne prawidłowości, w których można wyróżnić dobre i złe strony konwersacji (por. A. Warrick 1999; A. Smyczek 2005; J. Błeszyński 2006, 2008; M. Grycman 2004).

      Sygnały werbalne przekazywane przez mówienie:

      – cechują się większą precyzją i jednoznacznością niż niewerbalne, jednemu słowu najczęściej przypisane jest jedno znaczenie;

      – treść sygnałów werbalnych jest mniej wiarygodna niż niewerbalnych;

      – mowa jest przez ogół społeczeństwa uznawana za wyznacznik inteligencji, socjalizacji;

      – cechami charakteryzującymi język mówiony są przemienność i szybkie zanikanie komunikatu;

      – rozwój dźwiękowej postaci mowy jest porównywalny do przyswojenia mowy pisanej;

      – cechą charakterystyczną rozwoju systemu językowego we wczesnych jego okresach jest tzw. mowa telegraficzna, tj. mówienie z pomijaniem przyimków, spójników, końcówek.

      Porozumiewanie się bez słów, z użyciem komunikacji wspomagającej:

      – jest bardziej wieloznaczne, a gestykulacja spełnia wiele funkcji pragmatycznych;

      – niewerbalne sposoby umożliwiają bezpośredni wgląd w emocje, przeżycia, odczucia innych dzięki empatii (poznanie odczuć partnera);

      – nauka gestów i mowy przebiega równolegle, tak jak w naturalnych okresach kształtowania się mowy;

      – gesty są środkami wspomagającymi mowę lub zastępującymi ją;

      – terapia logopedyczna musi przebiegać wraz z wprowadzaniem form manualnych;

      – użytkownicy AAC są zależni od pomocy innych i początkowo nie zdają sobie sprawy z zasad konwersacji.

      Komunikowanie się za pomocą słowa, pisma czy symbolu cechują wspólne zasady konwersacji:

      – w procesie porozumiewania się człowiek nabywa wiele kompetencji społecznych, komunikacyjnych;

      – bez względu na sposób porozumiewania się dziecko uczy się СКАЧАТЬ