Wprowadzenie do logopedii. Grażyna Gunia
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Wprowadzenie do logopedii - Grażyna Gunia страница 8
Название: Wprowadzenie do logopedii
Автор: Grażyna Gunia
Издательство: OSDW Azymut
Жанр: Учебная литература
isbn: 978-83-7587-851-6
isbn:
Mowa nie jest więc jedynym środkiem porozumiewania się ludzi, ale powszechność słownej komunikacji sprawia, że większość z nas nie zwraca uwagi na inne sposoby przekazywania informacji. Stosunek mowy do różnych aktów językowego porozumiewania się oraz współzależność poszczególnych jej części ilustruje schemat.
Schemat 1. Stosunek mowy do innych aktów językowego porozumiewania się
Źródło: L. Kaczmarek 1991, s. 8.
2.1. Ustalenia terminologiczne na temat komunikacji wspomagającej i alternatywnej
Komunikacja wspomagająca i alternatywna (AAC – Augmentative and Alternative Communication) była początkowo definiowana jako metody
[…] porozumiewania się, które mogą być stosowane razem z mową w celu podniesienia efektywności komunikacji (wspomagające), i te, których można użyć zamiast mowy (alternatywne) (A. Warrick 1999, s. 4).
Współcześnie przyjmuje się, że komunikacja alternatywna „jest metodą porozumiewania się używaną zamiast mowy” (A. Warrick 1999, s. 2). Jej przykładem jest język migowy stosowany przez osoby głuche. Terminem „komunikacja wspomagająca” określamy sposób, w jaki ludzie przekazują informacje w sytuacji, gdy otoczenie nie rozumie ich wypowiedzi, czyli obejmuje wszelkie sposoby porozumiewania się (M. Piszczek 2005). Z ustaleń W. Loebl (2008, s. 21) wynika, że:
[…] komunikacja wspomagająca i alternatywna […] jest używana do określenia odmiennych sposobów porozumiewania się. Komunikacja wspomagająca jest definiowana jako proces wspomagania zdolności mówienia, alternatywna zaś – jako proces przyswajania zastępczych sposobów dla zapewnienia substytutu braku mowy dźwiękowej.
Komunikację wspomagającą dzielimy na:
– naturalną, w której przekazujemy informację językiem ciała, ale nie stosujemy pomocy komunikacyjnych, tylko za pomocą systemu gestów, mimiki przekazujemy informacje; nasze potrzeby, uczucia często przekazujemy za pomocą komunikacji wspomagającej naturalnej, np. radość przekazujemy uśmiechem lub klaszcząc w dłonie;
– specjalistyczną – wymagającą od nadawcy i odbiorcy wykorzystania pomocy do przekazania informacji, np.: fotografii, obrazków, języka piktograficznego lub napisu (za: M. Piszczek 2005).
W Polsce najczęściej stosuje się następujące systemy znaków komunikacji alternatywnej i wspomagającej (por. J. Błeszyński 2006, 2008; M. Grycman 2004; S. Von Tetzchner, H. Martinsen 2002; A. Bobińska-Domżał 2010; E. Brzdęk 2009):
– przestrzenno-dotykowe, np. klocki słowne Premacka;
– manualne (język migowy);
– graficzne, np.: obrazki, fotografie, system Blissa, piktogramy (Pictogram Ideogram Communication – PIC, Picture Communication System – PCS);
– dotykowe, np.: alfabet punktowy do dłoni, system Braille’a;
– łączone, np. Makaton.
2.1.1. Język migowy
Jednym z pierwszych systemów komunikowania się osób niemówiących był system Blissa, przy czym język migowy i system Braille’a był już stosowany w szkolnictwie specjalnym od XVIII/XIX wieku. Punktowy sposób porozumiewania się osób niewidomych nie budził takich kontrowersji jak inne systemy znaków komunikacji wspomagającej. Przez 100 lat język migowy nie był uznawany za prawowity sposób porozumiewania się osób z zaburzeniami słuchu i mowy. Rezolucja przyjęta przez Kongres nauczycieli w Mediolanie w 1880 roku zalecała w komunikacji osób głuchych tylko porozumiewanie się słowne, a nie za pomocą języka migowego. Kongres Światowej Federacji Głuchych w Hamburgu w 1980 roku uznał język migowy za naturalny sposób porozumiewania się osób głuchych, który nie przeszkadza w rozwoju mowy i w kształtowaniu się systemu językowego (B. Szczepankowski 2009). Dwujęzyczność w edukacji osób głuchych stała się normą, obowiązującą w wielu szkołach. W Polsce w 1985 roku język migowy został dopuszczony jako środek pomocniczy w nauczaniu głuchych, w 1994 roku został wprowadzony do planów nauczania jako przedmiot nadobowiązkowy, a w 1996 roku jako sposób komunikacji stosowany w ramach rehabilitacji indywidualnej. Pomimo uznania języka migowego przez Konwencję ONZ, obserwujemy nadal jego deprecjację w nauczaniu osób głuchych (por. M. Czajkowska-Kisil 2006; H. Lane 1996; B. Szczepankowski 1999, 2008):
– traktowanie przez ogół społeczeństwa (w tym niektórych specjalistów) języka migowego jako stygmatyzacji komunikacji;
– błędne traktowanie języka migowego jako subkodu języka polskiego, a nie odrębnego systemu komunikacji, który ma właściwą sobie gramatykę odmienną od gramatyki języka polskiego;
– tezę, iż pełny rozwój osoby głuchej jest możliwy tylko wtedy, kiedy posługuje się ona mową, gdyż ubóstwo leksykalne języka migowego ogranicza możliwości poznawcze;
– utożsamianie systemu językowego z procesem mówienia i traktowanie go jako subkodu języka migowego.
B. Szczepankowski (2008, s. 164–165) jako ekspert i współtwórca polskiego języka migowego dla osób głuchych podaje, że:
[…] klasyczny język migowy jest językiem narodowo-środowiskowym, stworzonym przez samych niesłyszących dla realizacji naturalnej potrzeby porozumiewania się […] Każdy język migowy ma charakterystyczne słownictwo, migowe znaki ideograficzne, które określają poszczególne słowa […] uzupełnieniem znaków ideograficznych są znaki daktylograficzne, na które składa się alfabet palcowy, a więc zestaw znaków oznaczających poszczególne litery alfabetu.
Większość znaków migowych cechuje ikoniczność, tzn.
[…] analogia układu palców i rąk do kształtu przedmiotu, który jest desygnatem znaku migowego, lub podobieństwo ruchu […] do ruchu charakterystycznego dla czynności (B. Szczepankowski 2009, s. 176–177).
Przykładem jest znak ideograficzny np. domu (charakterystyczny spadzisty dach), ruch palcami na określenie czynności poruszania się (iść).
W teorii i praktyce różnicujemy dwa terminy: klasyczny język migowy (Polski Język Migowy – PJM) oraz system językowo-migowy (SJM), tj.
[…] przekazywanie wypowiedzi w formie fonicznej wspieranej równolegle przekazywanymi znakami pojęciowymi zapożyczonymi z języka migowego odpowiadającymi poszczególnym wyrazom. Ta ilustracja migowa nazywana jest językiem miganym (B. Szczepankowski 2009, s. 196).
2.1.2. СКАЧАТЬ