Wprowadzenie do logopedii. Grażyna Gunia

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ uświadomienia sobie: człowiek może sobie swoją ZZK uświadamiać, ale są również przypadki (np. przy lekkim seplenieniu), kiedy z jej istnienia nie musi sobie zdawać sprawy.

      – Kryterium przyczyn i przebiegania: stwierdzamy, czy przyczyny są funkcjonalne, czy ZZK spowodowane są jakimiś uszkodzeniami organicznymi. Stosunkowo częstą przyczyną funkcjonalną ZZK jest naśladowanie nieprawidłowego wzoru mówienia lub zaniedbywanie dziecka przez rodziców. Uszkodzeń organów, które mogą spowodować ZZK, może być wiele: od relatywnie lżejszej wady zgryzu aż do ciężkich chorób, np.: paraliż, stany pourazowe itd.

      1.4.1.1. Metody i zasady logopedycznej diagnozy

      Diagnostyka logopedyczna jest realizowana na różnych poziomach, czyli może być ukierunkowana na identyfikację ZZK w różnym stopniu. Istnieją trzy poziomy diagnostyki logopedycznej (V. Lechta i in. 1995):

      1. Badanie orientacyjne – jest realizowane na przykład w ramach skriningu. Odpowiada na pytanie: „Czy badana osoba ma, czy nie ma ZZK?”.

      2. Badanie podstawowe – chodzi o ustalenie konkretnego rodzaju ZZK, postawienie diagnozy podstawowej. Odpowiada na pytanie: „O jaki rodzaj ZZK chodzi?”.

      3. Badanie specjalistyczne – jak najdokładniejsze zidentyfikowanie stwierdzonej ZZK. Odpowiada na pytanie: „Jaki to typ, forma, stopień ZZK, jakie są jej dalsze osobliwości i następstwa?”. Często jest związane z badaniami konsyliarycznymi.

      Jest wiele metod i technik diagnostyki logopedycznej:

      – metody obserwowania (np.: arkusz, skala obserwacji);

      – metody eksploracyjne (np.: ankieta, rozmowa anamnestyczna, rozmowa kierowana);

      – egzaminowanie diagnostyczne (np.: badanie artykulacji, dźwięku mowy);

      – metody testowe (np.: Token test, test lateralizacji);

      – metody kazuistyczne (studia przypadków);

      – analiza wyników działań (np. wyników szkolnych);

      – metody przyrządowe (np. artykulografia).

      Przy ich stosowaniu należy przestrzegać wielu zasad: analizy wielowymiarowej (kompleksowości badania), jak najbardziej obiektywnej oceny, oceniania całej osobowości badanej osoby, szukania przyczyny, ciągłości (terapia diagnostyczna i diagnostyka terapeutyczna) itd.

      1.4.2. Logopedyczna terapia

      Terapia ZZK ma z założenia na celu usunięcie tego zaburzenia. Jednak bywa, że czasem, np. u ludzi z chronicznym zaburzeniem zdolności komunikacyjnych lub u dzieci z jakimś poważnym upośledzeniem, taki cel jest nierealny i ZZK będzie nadal trwać. W takich przypadkach najważniejszym celem terapii jest maksymalne ograniczenie lub zredukowanie ZZK. Równocześnie należy dążyć do stworzenia optymalnych warunków do kształtowania postawy komunikacyjnej, aby osoby te pomimo swojej długotrwałej ZZK nie miały bariery w komunikowaniu się. Na przykład aby osoby z uszkodzonym narządem słuchu, używające mowy dźwiękowej (nie muszą mieć zawsze precyzyjnej artykulacji), nie miały pomimo błędnej artykulacji bariery w komunikacji.

      1.4.2.1. Metody, techniki, strategie logopedyczne

      Metody terapii logopedycznej można podzielić na:

      1) stymulację nierozwiniętych lub opóźnionych funkcji komunikacyjnych,

      2) korygowanię wadliwych funkcji komunikacyjnych,

      3) reedukację utraconych lub pozornie utraconych, dezintegrowanych funkcji komunikacyjnych (por. V. Lechta 2009).

      Terapię logopedyczną można określić jako działanie, które jest realizowane specyficznymi metodami w ściśle określonej sytuacji celowego uczenia w celu eliminowania ZZK. Chodzi w zasadzie o tzw. uczenie kierowane, odbywające się pod celowym kierunkiem i kontrolą logopedy w zorganizowanych warunkach gabinetów logopedycznych, ewentualnie także poza nimi. Może go ewentualnie realizować również osoba, która ma ZZK – wraz z rodzicami, opiekunami, osobami bliskimi, pod superwizją logopedy (V. Lechta 2002). W ramach terapii logopedycznej można stosować właściwie wszystkie rodzaje jak najszerzej rozumianego uczenia się: przez warunkowanie, warunkowanie operacyjne (np. przy rozwijaniu motoryki aparatu artykulacyjnego), uczenie percepcyjno-motoryczne (np. przy pisaniu), uczenie werbalne, uczenie pojęciowe, uczenie przez rozwiązywanie problemu (np. przy korekcji dysgramatyzmu), uczenie kompetencji społecznych itp.

      W logopedii można stosować liczne metody z: pedagogiki ogólnej, np.: metodę słowną (podającą, poszukującą), zajęć praktycznych (przykładu – wzoru wymowy), oglądową (por. I. Adamek 2000, s. 60–61); pedagogiki specjalnej, np.: kompensacji, korektury, usprawniania oraz dynamizowania jednostki (por. teoria M. Grzegorzewskiej 1989). Ich stosowanie jest realizowane w specyficznie stwarzanych sytuacjach terapii logopedycznej, którą G. Knura (G. Knura, B. Neuman 1980) trafnie charakteryzowała jako „metodycznie stwarzane” sytua-cje uczenia.

      Od metod trzeba odróżnić techniki i strategie terapii logopedycznej. Podczas gdy metoda oznacza określoną drogę prowadzącą do celu, technika jest to czynność, proces roboczy, quasi-środek transportu (P. Hartl, H. Hartlová 2000), za pomocą którego można się dostać do celu. Strategię można rozumieć jako określony plan, koncepcję celowej aplikacji poszczególnych technik. Na przykład metoda korekcji rotacyzmu może być realizowana za pomocą różnych technik: substytucyjnej, mechanicznej itd., w ramach strategii procesów zabawowych, pośrednich.

      1.4.2.2. Zasady i formy pracy

      W specyficznej sytuacji terapii logopedycznej można stosować ogólne zasady uczenia kierowanego (według L. Ďuriča i in. 1988): zasadę motywacji, informacji zwrotnej (sygnalizowanie prawidłowego lub nieprawidłowego działania człowieka z ZZK), zasadę powtarzania i zasadę transferu (przesyłanie przyswojonych umiejętności przy automatyzacji). Stosowane są tu również pewne inne, tradycyjne zasady z pedagogiki (zasada poglądowości, systematyczności, utrwalania, indywidualnego podejścia itd.), zasady pedagogiki specjalnej (dyspensaryzacji, socjalizacji/resocjalizacji itd.), a zwłaszcza specyficzne zasady logopedyczne. Do zasad logopedycznych należą zwłaszcza zasady minimalnej akcji, relaksacji (terapia przebiega przy maksymalnym odprężeniu psychicznym i fizycznym, z jak najmniejszym wysiłkiem), kompleksowości, symetryczności stosunku terapeutycznego (klient i logopeda jako równorzędni partnerzy), podejścia multisensorycznego/monosensorycznego (według aktualnej potrzeby), krótkotrwałego, ale częstego przećwiczenia, funkcjonalnego używania mowy, podejścia holistycznego, wczesnej stymulacji, imitacji naturalnego, normalnego rozwoju mowy itd. Jedną z najważniejszych zasad jest zasada pokonywania bariery komunikacyjnej: ukierunkowania się nie ściśle na język czy mowę, ale na człowieka, który ma ZZK, jako na jednostkę bio-psycho-społeczną. Naturalnie, czasem można z trudnością odróżnić zasady ogólne od specyficznych – zależy to od kąta widzenia i sposobu aplikacji. Oprócz tego przy terapii poszczególnych rodzajów ZZK można stosować jeszcze bardziej konkretne zasady (np. przy dyslalii zasadę używania głosek pomocniczych).

      Według I. Borbonusa i V. Maihacka (2000) wymieniamy następujące formy terapii logopedycznej: terapia indywidualna (30-, 45- lub 60-minutowe posiedzenia); terapia grupowa (3–6-osobowa); terapia intensywna (np. kilka razy dziennie); terapia interwałowa (w odstępie kilku tygodni lub miesięcy). Ewidentne jest, że są tu możliwe różne kombinacje poszczególnych form (np. indywidualna terapia interwałowa itp.).

      Terapia СКАЧАТЬ