Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
605
pałączasty — (o nogach) wygięty w pałąk, krzywy (częsta przypadłość u osób dużo jeżdżących konno).
606
Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
607
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej — rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.
608
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki.
609
Mikołaj Powała z Taczewa — (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
610
halebardnik — dziś popr.: halabardnik.
611
halebarda — dziś popr.: halabarda.
612
krucyfiks — krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany.
613
jaka (daw.) — rodzaj okrycia wierzchniego.
614
krucyfiks — krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany.
615
gwoli (daw.) — z powodu.
616
wełny (daw.) — tu: fale.
617
pątlik — siatka do podtrzymywania włosów.
618
Wojciech Jastrzębiec — (1362–1436), biskup krakowski (1412–1423) i poznański (1399–1412), kanclerz koronny, przed osiągnięciem godności biskupiej czynny na dworze Władysława Jagiełły.
619
pan krakowski — zwyczajowe określenie kasztelana krakowskiego.
620
podhalski — dziś popr.: podhalański.
621
zakon (daw.) — prawo.
622
żywie (daw.) — żyje.
623
zrękowiny (daw.) — zaręczyny.
624
pokładziny — położenie się małżonków w jednym łożu w obecności świadków.
625
wedle — tu: obok.
626
mienić się (daw.) — podawać się za.
627
bitwa pod Płowcami — rozegrana 27 września 1331 r. między wojskami Władysława Łokietka a oddziałami krzyżackimi, przerwała krzyżacką kampanię przeciw Polsce.
628
Władysław I Łokietek — (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczenie kraju po okresie rozbicia dzielnicowego.
629
gniazdo (przen.) — siedziba rodu.
630
dojść do lat (daw.) — osiągnąć odpowiedni wiek.
631
wojna Grzymalitów z Nałęczami — wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 między przedstawicielami dwóch rodów możnowładców. Konflikt wynikał z różnych koncepcji obsadzenia tronu polskiego po wygaśnięciu linii Piastów.
632
kmieć — zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
633
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
634
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
635
fryzyjski — pochodzący z Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Niemiec, Danii i Holandii.
636
Flandria — region rozciągający się wzdłuż wybrzeży Morza Północnego na terenie Belgii, Francji i Holandii.
637
płatnerz — rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe, później także broń białą.
638
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki.
639
żeleźce (daw.) — grot.
640
szczebrzuch — słowniki podają znaczenie: wiano panny młodej. Sienkiewicz prawdop. skontaminował to ze słowem „brzeszczot”.
641
barć — wydrążony w drzewie ul dla leśnych pszczół.
642
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
643
zaprzeć się (daw.) — zaprzeczyć czemuś.
644
wymiarkować (daw.) — zastanowić się.
645
na porządek (daw.) — porządnie.
646
wprzód, wprzódy (daw.) — najpierw.
647
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
648
glejt (daw.) — „list żelazny”, wystawiona przez władze przepustka, pozwalająca podróżować przez dane terytorium.
649
pacholę (daw.) — dziecko.
650
zrękowiny (daw.) — zaręczyny.
651
krymka — mała, okrągła czapka tatarska, podobna do mycki.
652
hajdawery — szerokie, bufiaste spodnie.
653
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
