МЕНИНГ ДОҒИСТОНИМ. ҲАМЗАТОВ РАСУЛ

Чтение книги онлайн.

      ХУЛЛАС, суҳбатдошлар бир-бирини тушунмасдан ажралишган. Бу воқеани эшитган жуда маданиятли доғистонлик икки яримта инглизча сўзни билгани учун Абутолибга ақл ўргатган:

      – Кўраяпсанми, маданиятлилик шундай пайтда билинади. Агар сен озгина маданиятли бўлиб инглизчани билганингда, у билан гаплашардинг.

      – Шундайликка шундай, – деган унга Абутолиб. – Нега сен инглизни мендан маданиятли ҳисоблаяпсан? Ахир, у ҳам мен гапирган биронта тилни билмади-ку.

      Мен учун дунёдаги тиллар – осмондаги юлдузлар. Албатта, мен барча юлдузлар бирлашиб осмоннинг ярмини эгаллайдиган битта катта юлдузга айланишини истамайман. Бунинг учун Қуёш бор. Майли, барча юлдузлар ўз ҳолича чарақласин. Майли, ҳар бир халқнинг ўз юлдузи бўлсин. Мен ўз юлдузимни – она тилим авар тилини севаман. Мен пастқам тоғлар тагида ҳам катта олтин захираси бўлиши мумкин, деб айтадиган геологлар гапига ишонаман.

      – Яратганнинг ўзи болаларингни она тилида гапиришдан бенасиб этсин, – бир аёл бошқа аёлни шундай қарғаган эди.

      ҚАРҒИШЛАР ҲАҚИДА. «Тоғлик қиз» достонимни ёзаётган вақтимда, баджаҳл аёл образи тилидан бериш учун қарғиш сўзлар керак бўлиб қолди. Шунда менга узоқроқ битта овулда кекса кампир яшашини, у қарғаганда ҳар қандай аёлни бир чўқишда қочиришини айтишди. Мен дарҳол ўша овулга равона бўлдим.

      Сўлим тонгда, бир-бирини қарғаш, ҳақоратлаш ўрнига ҳаёт гўзаллигидан лаззат оладиган пайтда излаб келган уйимнинг остонасидан ичкарига кирдим. Мен соддадиллик билан кампирга нима мақсадда келганимни айтдим: «Бир-иккита қаттиқроқ ботадиган қарғишлар айтсангиз бўлди, мен уларни ёзиб олиб достонимга киритаман».

      – Сенинг тилинг қуриб танглайингга ёпишсин, севган кишингни тополмай қолгин, менинг олдимга жўнатган киши сенинг гапингни бошқа тушунмасин, узоқ сафарлардан туғилган овулингга қайтганингда салом беришга тилинг айланмасин, тишларинг битта қолмай тўкилиб оғзингда шамол ўйнасин. Эй, сен шоқолнинг боласи, мен шод бўлмасам қандай куламан (Илоҳим, сени шодликдан бебаҳра этсин). Агар уйда ҳеч ким ўлмаган бўлса, ҳақорат қилмаган бўлса, сенга қайси гўрдан олиб қарғиш тўқийман, ер ютгур. Қани тезроқ қорангни ўчир, бунақа бемаза гапларинг билан бошимни қотирма.

      – Сизга катта раҳмат! – дедим ва бу хонадоннинг остонасидан узоқлашдим.

      Йўлда кетар эканман ўйга толдим: «Агар бу кампир ҳеч бир сабабсиз, кутилмаганда кириб келган менга шунча қарғиш ёғдирган бўлса, у ўзини ранжитган ёки жаҳлини чиқарган одамни қандай қарғар экан?»

      Эҳтимол, келажакда доғистонлик фольклоршунослардан бири қарғишларни ҳам ўрганар, уларни тўплаб китоб ҳолига келтирар, ўшанда одамлар сўзга топқирлик меъёрини, нозик фаҳмлилик чегарасини, қанчалар хаёлга эрк бериш мумкинлигини, тоғликлар сўзида ифодалаш кўламининг кенглигини билиб олишарди.

      Ҳар бир овулга хос қарғиш бор. Ўзингизни қарғишларнинг куйдирувчи алангасидан сақланг. О, бу қарғишлар. СКАЧАТЬ