Dahshatli Meshpolvon. Anvar Obidjon

Чтение книги онлайн.

      «Halov, tuya», «Тojixo‘roz»…

      E, bularni kim bilmabdi,

      By dunyoda tug‘ilmabdi.

      Oshiqbola nafsi o‘tkir yo‘ldoshining bidirlashlariga befarq quloq solib turgach, qovoq-tumshug‘i osilib so‘radi:

      – Buqoqning davosi nima, deyapman? Yo xurjunim bo‘shamaguncha aytmaysanmi?

      – Buqoqmas bu, – deb nihoyat asosiy gapga o‘tdi Meshpolvon. – Buni tepki deyishadi. Davosi oson: ikkita kulchami, to‘rtta olmami, oltita varaqimi – nimaniki topsang, hisobini juft qilib, egizak tuqqan xotinning uyiga borasan, qo‘lingdagini berib, dardingni aytasan. Yegan og‘iz uyalar degan gap bor. Xotin hamma ishini tashlab qo‘yib, kallangni po‘saxonaga6 midib7 yotqizadi, shishgan joyingga yalang oyog‘i bilan yetti marta tepadi. Bir haftadan keyin sen ko‘rmading, men ko‘rmadim bo‘lasan.

      Oshiqbola indamay otiga qamchi urdi. Meshpolvon ham xachirini oldinga qistab, sevimli qo‘shig‘ini xirgoyi qila boshladi:

      Ular turtinib-surtinib, talay yo‘l bosishdi. Egizak bolali xotin u yoqda tursin, qarg‘ish tekkan bu sahroda biron-bir tirik jonning o‘zini uchratish amrimahol edi. Shunga qaramay, Oshiqbolaning bo‘ynidagi shish bir haftada o‘z-o‘zidan qaytib ketdi.

      Xayriyatki, sahroning naryog‘i Meshpolvon o‘y-laganidek, «yer tugagan joy»ga borib taqalmas ekan. Avvaliga yakka-chekka ovullar uchrab, oxiri kattakon daryoning bo‘yidan chiqib qolishdi. Qirg‘oq yoqalab borib, kechga yaqin Mingpoda shahriga duch kelishdi. Yo‘ldagi ovullarda mehmon bo‘lishganda, mingpodaliklar Sepkilshohga o‘z xohishlari bilan bo‘y-sunib, daryodan quyidagi yerlarni talashiga yo‘l ochib berishganini cho‘pon-cho‘liqlardan eshitishgan edi.

      Qo‘sh-omoch arang siqqulik tor ko‘chalarida har xil chuqur qazilgan, qurumli gumbazlariga o‘rgimchakto‘r osilgan, devorlari nuragan, g‘ijirloq darvozalari moy so‘ragan bu shaharda ikkalasi karvonsaroy qidirib ancha sarson bo‘lishdi. Birov itmisan, bitmisan demadi. Hamma o‘z ishini bitirish, o‘z nafsiga qayg‘urish bilan band edi.

      Begona-ku – begona, bu yerning odamlari hatto bir-biriga ham oqibatsizligi shundoqqina ko‘rinib turardi. Agar yaqin tanishlar uchrashib qolsa, birovi bosh qimirlatsayam obro‘yi to‘kiladigandek, shunchaki qosh uchirib qo‘yar, unisi bezrayganicha sal qovoq yumib alik olardi. Qarama-qarshi darvozalardan ko‘chaga teng chiqib kelgan qo‘shnilarning biri g‘o‘dayib ko‘z qissa, ikkinchisi jiyinib mo‘ylov uchirardi. Dushman ularni hech bir qiyinchiliksiz tobe etib, endi osongina tizginlab yurganining boisi ham shu bo‘lsa kerak.

      Faqat bolalargina g‘alati qurollanib, ho‘kizteri yopingan jangchini alohida qiziquv bilan tomosha qilishib, ko‘chama-ko‘cha ergashib borishdi.

      Yo‘llar torligi uchun ulovlar oldinma-ketin yurar, otning tuyog‘i taratgan changdan Meshpolvonning tomog‘i qichishib, xachiri ham nafasi qaytayotgandek tinimsiz bezanglardi.

      «G‘irot bo‘lsang o‘zingga! – deya tixirlandi Meshpolvon. – Xumbosh egang izzatini bilib, orqada yuraversa o‘larmidi?»

      Borib-borib, torko‘chaga tutashuvchi keng yalanglikka chiqib qolishdi. O‘rtada – suvsiz toshhovuz. Hovuz bo‘yidagi qurigan chinor ostida soch-soqoli oshqovoqpalak bo‘lib o‘sgan, chakmoni qalandarning paytavasidek to‘zgan, shalvariga mingta yamoq oralagan, oyog‘ining boshmaldog‘i chorig‘idan mo‘ralagan haykalsimon bir gadoy ajab-ajab gaplarni aytib, javranib o‘tirardi:

      – Ho‘, odamlar! Jindak aql tashlab o‘ting, o‘rniga tilimni beraman.

      Meshpolvon hech narsaga tushunmay, merovlanganicha Oshiqbolaga qaradi.

      – Ho‘, odamlar! Menga insof berib, jig‘ildonimni olaqoling. Bilaman, baribir sizga insofning keragi yo‘q.

      Endi Oshiqbola ham hayratlanib, Meshpolvonga o‘girildi.

      – Ho‘, odamlar! Mayli, burnimni oling, ortiqcha ko‘z-quloqlarni menga topshiring.

      Ikki musofir angraygan ko‘yi ulovlaridan tushib, gadoyga yaqin borishdi, birin-ketin salom berishdi.

      – Gapni qisqa qilinglar, – dedi gadoy. – Sizlarga o‘pka kerakmi? O‘rniga nima berasizlar? Yurakmi?

      Ular nima deyishni bilmay, bir muddat kalovlanib turishdi. Nihoyat Oshiqbola tili tutilib gap boshladi:

      – Nega… bunaqa deyapsiz, bobo?

      – Olamdagi eng qimmatli jonzot – odam, – deya shohona qiyofada osmonga qo‘lini bigiz qildi gadoy. – Chunki unda aql bor, idrok bor. Aql-u idrokniyam, farosatniyam ko‘z bilan quloq boyitadi. Biz bo‘lsak, burun bilan yashayapmiz, til bilan kun ko‘ryapmiz. Iskovuchmiz! Chaqimchimiz!

      – Bechoraga boringni bergin, – deb shivirladi Meshpolvon, – ochlikdan jinni bo‘pqolay depti.

      Gadoy bu gal ularni quloq solib emas, ko‘zi bilan tinglayotgandek edi.

      – Dunyoda uch xil jinni bor: xalqini talonchilik bilan to‘ydiradigan podsho, podsho nima desa ma’qullayveradigan amaldor, shu ikkala jinniga qo‘shilgan fuqaro.

      Gadoy shunday deya ulardan yuz o‘girib, viqor bilan jag‘ini ko‘tardi, bulutlari qizg‘ish osmonga qiyalab tikildi. Oshiqbola tulporidagi xurjunni tag-tugi bilan olib kelib, uning oldiga qo‘yayotganda ham, ikkovi asta uzoqlashib borayotganda ham, rahmat aytish tugul hatto churq etmadi. Olovrang bulutlarga ko‘z qadaganicha toshdek qotib turaverdi.

      Ular gadoyning gapidan hayron lab tishlab, ulovlarining tizginidan ushlab, yalanglikni piyoda kesib o‘tishdi, to‘g‘ridagi torko‘chaning boshiga yetishdi. Oshiqbola uzangiga endi oyoq qo‘ymoqchi bo‘lganida, Meshpolvon unga burun teshigini do‘layib karilladi:

      – Menga qaragin, oshna. Тo‘g‘risini aytganda, haddingdan oshyapsan. Kimsan – dahshatli Meshpolvon bo‘lsam, nomimga yarasha obro‘yim bor. Indamasam, shaharda oldimga tushib yurding. Boya gadoygayam men turganda avval sen salom berding. Shuyam ishmi?

      Shu ko‘yi, Meshpolvonning og‘zidan bodi kirib, shodi chiqaverdi: