Dahshatli Meshpolvon. Anvar Obidjon

Чтение книги онлайн.

      Chumakvoy: «Yo‘q, jo‘ro, bittasiga tuyilgan qalampir bosdim. O‘qsiz tuppak bilan qaysi ahmoq urushga boribdi?» – deya qo‘lidagi qurolini ta’riflashga tutindi:

      Oshiqbola kulib qo‘yib so‘radi:

      – Chivinniyam ko‘zidan ura olasanmi, Chumakvoy?

      – Buni qiyin joyi yo‘q, jo‘ro, – deya pinak buzmay gapirdi Chumakvoy, – ishqilib, ko‘zi qayerdaligini ko‘rsatib turgin.

      Ho‘kizteri yopingan Meshpolvon o‘qlovni qozon-qopqoqqa «taqira-tuqur, taqira-tuqur» urib, eski ashulasini boshladi:

      Тuya-otlari harsillab, qovurg‘alari qirsillab borayotgan Oshiqbola bilan Chumakvoyning o‘n kun umri dashtda shu ashulani takror-takror tinglash bilan o‘tdi. Meshpolvonning ishtahasi dastidan asrang‘i oziqlar kutilganidan ilgariroq tugab, ahvol tobora tanglashib borayotgan edi.

      O‘n birinchi kuni dashtni qoplab yotgan ko‘ztikan-u changal, yovshan-u yulg‘unlar borgan sayin siyraklashib, endi onda-sonda qurog‘-u qamish, bangidevona-yu burganlar ko‘zga chalina boshladi. Aravaiz yo‘lning yoqalarida yosh majnuntolni eslatuvchi qirchinlar ko‘proq uchragan sari uchala o‘chkorning dili ravshan tortaverdi. Qirchin degani sero‘t yaylov yoki sug‘oriladigan yerlarga yaqin joylarda o‘sadi. Тabiiyki, qayerda chorva boqilib, ekin ekilsa, o‘sha o‘rtada odamzod yashaydi.

      Ochlikdan sulayib, jag‘ini qozonqopqoq qirrasiga tiraganicha oshqovoq manti, yalpiz somsa, po‘stirma palov, hatto piyovaniyam so‘lak yutib o‘ylab ketayotgan Meshpolvon yo‘lning o‘rtasida qalamsimon rangdor narsa yotganini ko‘rib, hushyor tortdi. Sinchiklab qaradi-yu darrov tanidi: navro‘z va hayit kunlari popukli qog‘ozga o‘rab sotiladigan, salmog‘i ko‘zda tortiladigan chaynamayshiming meni yalaydigan mard bormi, qand qurg‘ur shunchalik xormi, deb porpirab turibdi.

      Bironta anqov bozorchining tugunidan tushib qolgan bo‘lsa kerak degan fikr boshiga urilib, Meshpolvon og‘zi suvlashganicha xachirning yuganini tortdi. Oshiq-bola bilan Chumakvoy ham tuya va otni teppa-teng to‘xtatganidan bezovtalanib, zudlikda yerga sakradi. Sheriklari xuddi o‘chakishayotgandek oldinma-ketin pastga tushganidan battar xavfsirab, popukqandga yaqinroq bordi, ularning nigohini chalg‘itish maqsadida tevarakka elovladi.

      – Ha, nimaga to‘xtading? – deb so‘radi Oshiqbola.

      – Hay, endi tinchlikmi o‘zi? – deb ming‘irladi Chumakvoy.

      – Тinchlik, – dedi Meshpolvon. – Xachirimning ayilini tortvolay, egar qiyshayib ketyapti.

      U, xachirning qorni ostiga bosh tiqib, ayil-pushtani tortayotgandek ivirsishga tushdi. Qancha piypalanmasin, sheriklari erinmasdan kutib turishaverdi.

      – Nima, men minan ichaklaring birmi? – deb xitlandi Meshpolvon. – Birov to‘xtasa, to‘xtayverasanlarmi? Yo‘lingdan ketaver-da ikkalang.

      – Sherikka qaramasdan ketvorish yaxshimas, – dedi Oshiqbola.

      Chumakvoy ham donolangan bo‘ldi:

      – Baski birga yo‘lga chiqdik, endi azobniyam, rohatniyam baham ko‘raylik.

      «Baham ko‘raylik» degan gap Meshpolvonni cho‘chitib yubordi. «Nimani shama qilyapti bu lo‘livachcha», deb ichida achchiqlandi.

      U, sur sheriklarini tag‘in chalg‘itmoqchi bo‘ldi. Zero, ikki odim narida turgan shirinlikni qo‘lga kiritish uchun begona ko‘zlarni yarim soniyagina alaxsitib qo‘yish kifoya edi. Shu maqsadda osmonga tikilib: «Anavi burgutmi, lochinmi?» – deb so‘z qotdi. Biroq umidi chippakka chiqdi, Oshiqbola ham, Chumakvoy ham osmonga qaramadi, aksincha popukqand tarafga ko‘z qirini tashlashgandek tuyuldi.

      Meshpolvon nima qilishni bilmay, qaytadan ayilni tortishga kirishgan edi, Oshiqbola dimog‘ida xirgoyilanganicha bitta-bitta bosib kelib, popukqandni xirom etigida to‘sib to‘xtadi. Peshining changini qoqqan bo‘lib sal egilgan vaqtda, hamma voqeani xachirning oyoqlari orasidan kuzatib turgan Meshpolvon oxiri chidamasdan, o‘zini o‘ljaga otdi. Lekin kutilmaganda, havodan kamon o‘qidek uchib kelgan Chumakvoy popukqandga birinchi bo‘lib panja urdi. Chumakvoyning ustiga Oshiqbola, Oshiqbolaning ustiga Meshpolvon qo‘nib, lo‘labolishlardek taxlanib qolishgan damda popukqand bir sapchidi-yu to‘rt qarich nariga borib tushdi.

      Uchalasi ham ko‘ziga ishonmay bir zum karaxtlanib turdi. Ularning nazarida oralarida kimdir shirinlikni nariroqqa turtib yuborgandek bo‘ldi.

      Meshpolvon eng tepada yotgani uchun o‘ljaga yana hammadan oldin tashlanib ko‘rdi. Biroq maqsadga yetdim deganida, popukqand joyidan bir sakrab, uni ikkinchi bor kalaka qildi.

      Oshiqbola bilan Chumakvoyning navbatma-navbat irg‘ishlashidan ham ish chiqmadi, qitmir o‘lja hammaga pand berib, sal narida ermaklab turaverdi.

      Azbaroyi ochlikning zo‘rligi, buning ustiga qizishib ketganlari bois uchalasi ham nima bo‘layotganini mulohazalab o‘tirmadi, bunga fursat ham yo‘q edi. Ular yalanib-qalanib emaklagani sayin, popukqand erinmasdan qocha borib, oxiri yo‘l chetidagi o‘tlar ichida ilondek sirg‘alganicha g‘oyib bo‘ldi.

      Shu pallada qirchinlar ortidan qattiq kulgi eshitildi. Тurishi dalliroq, ishton-nimchasi shalviroq, beti yalpoq, boshida kigiz qalpoq, jag‘ini soqol bosgan, bo‘yniga cho‘zma osgan pak-pakana chol qorin quchganicha panadan chiqib kelib, maysalarga dumalab-dumalab xaxolay boshladi.

      Birinchi bo‘lib Oshiqbola o‘rnidan turdi, keyin Chumakvoy bilan Meshpolvon. Ular qotib-qotib kulayotgan mitti cholga bir-bir xo‘mrayib, kiyimlaridagi changni qoqa ketishdi. So‘ng har biri o‘z uloviga qarab yurdi.

      Buni ko‘rgan cholning birdan kulgisi bosilib, baroq qoshlari osilib, kiprigidagi yoshlarni qoqib, ularga hayratomuz boqib: «Iye, bu qanaqasi, ukavoylar? Rostdanam meni urmasdan ketaverasizlarmi?» – deb, orqadan piching qistirdi: