Син биир күүтэр эбиппин…. Галина Нельбисова

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ барыгытын да ыйыстыам этэ диэх курдук, дьиппиэрэ тымныйан, күлүгүрэ баттыы турбута…

      IV

      Нөҥүө күнүгэр арыы тыа үрдүгэр хара суор, хааҕыргыы-хааҕыргыы, көтөн дапсыйа сырытта.

      Киэһэ буолан, от-мас күлүгүрэн барда. Арыы да тыа им бүтэй этэ. Арай чугас соҕус оҕус сыарҕатын тыаһа кыыкырдаан иһилиннэ уонна оҕонньор киһи саҥата аргыый «һай» диэтэ.

      Утаакы буолбата, сылгы тыһа этэрбэстээх, тордох ыстааннаах Чооруос диэн дьаам дьиэни ититэ тутуллан киирбит оҕонньор оҕуһугар мас тиэйэн кэлэн, били ырааһыйа кытыытыгар тохтотто уонна, сирэйин-хараҕын кырыатын соттон баран, аҥаар хараҕын хайыы-үйэҕэ суор оҥон сиэбит доҕорун Охоноону одуулуу турда.

      – Оо, бу эрэйдээҕим бу сытаахтыыр эбит дии… Тыый, сүрүкэтин ньии… Дьэ уһун сордоох, өлөн биэрбэккэбин, арааска да түбэһэн эрэбин. Аны бу хаарыаннаах оҕобун уматыах сорум үһү. Хара дьайдар инньэ диэн кыһайдылар, бэйэбин өлөрүөх буолаллар… Сор да буолар эбит, – диэн баран, Чооруос, ытыы-ытыы, сыарҕатыттан маһын сүөкээтэ.

      – Бу эрэйдээхпин хайдах гыныах муҥмунуй? – диэн, Чооруос, ыйыппыт курдук, Охоноону көрөн кэбистэ. Суох, хата Охоноон үрүҥ-хара көлөһүнүн атын дьон дьолугар тохпот, хааһаҕы, мэрэбэдэйи туппат, баай батталыгар биир тылы утарбат буолан, уһуктубат уһун уутун утуйбута…

      Онтон Чооруос, үс маһы түһэрэн баран, Охонооҥҥо барда. Хааныгар хам тоҥмутун нэһиилэ хоҥнордо. Баҕана курдук хороччу тоҥмут киһини туруору анньан, көтөҕөн илдьэн, аны ыалдьыа диэх курдук, маһын үрдүгэр аргыый сытыарда уонна, аҥаар үтүлүгүнэн тоҕо эрэ сирэйин-хараҕын саба ууран баран, өрүһүспүт курдук маһын кыстаан, түргэнник испиискэ ылан уматта. Лабаххай тыаһа таһыгыраабытынан барда. Сытыы тыҥырахтаах кыыл тииккэ ыттан эрэрин курдук, мас устатын тухары уот тиэтэйэ-саарайа, бачыгырыы сүүрдэ. Утаакы гыммата. «һаай, дьэ оттобор угуннум», – диэх курдук, төгүрүйэ көтөн ылла, саҕынньаҕын түүтүн күүдэмчилэттэ, онтон, «дьэ-дьэ» диэххэ айылаах, сирэйин салаан хараарыҥнатта.

      Дьэ улам-улам амтаһыйбыт курдук, китиэккии-киэбирэ, сирилээн истэ. Күөнэ кытарда, ортото хараарда, кыһыл хаан тоҥмут төбүрэҕин курдук, ыарахан кыымнаах кыырык төлөнө күүгүнүү көттө. Чооруос, көрөн туран, этэ саласта, куйахата ытырбахтаата, уҥуоҕа босхо барда. «Бостуой уматаммын», – дии санаата, дьүһүнэ уларыйда, бөтөн барда…

      Уот күтүр, илэ-бааччы кыайан-хотон, үллэ күлүмнүү, өргөһө уһуктанан, күүгүнүү-күүгүнүү, саһыгырыы-саһыгырыы, бачыгырыы турда. Ол аайы тыа түгэх күлүк хараҥата, улаатан кэлэ-кэлэ, ынчыктыы-ынчыктыы, иҥиэттэн кэбиһэ сытта.

      һук! Дьэ сиҥнэн соҕотохто намтаата. Быһыта-хайыта тыытарга дылы гынна, хараарбахтаата, будулуйда уонна өһөх хара буруо үллэ-лөглөрүйэ оргучуйан таҕыста.

      Онтон көрдөххө, харам улам-улам кыччаата, бытарыйда, арай төбөтүн эрэ уҥуоҕа харааран сыппахтаата. Онтон уот: «Дьэ бүтэн эрэр», – диэн, холкутуйбут курдук, мөлтөөтө, бытаарда, улаханын бүтэрэн, кыратын итигэстэһэн барда.

      Онуоха көрдөххө, били төҥкөгөр тиит лабаатын хаара ууллан, СКАЧАТЬ