Син биир күүтэр эбиппин…. Галина Нельбисова

Чтение книги онлайн.

      1927

      Охоноон

      (1921 сыл)

      Кыһын. Сарсыардааҥҥы омун тымныы тумана, уҥуоргу тыа көстүбэт гына будулҕан буолан турбута. Киһи-сүөһү тыына бииргэм иһиирэн эрэр курдук сып-сыыгынас этэ. Мастыын-оттуун барыта чоҥкунас тыастаммыта. Бэл диэтэр көс быһаҕастаах ыал халҕанын тыаһа «кыыкыр» гынан иһиллэр этэ.

      Дьэ тымныы бөҕө буолта!

      Бу үлүгэр тымныыга сирэйиттэн-хараҕыттан уу ыгыллан тахсыар диэри ыга тоҥмут биир хамначчыт уол уһун баҕайы хотонноох, икки сирэйдээх оһохтоох суоруу балаҕаҥҥа киирэн иттэ турар этэ. Ол турдаҕына: «Нохоо, тахсан аты көлүй эрэ!» – диэтэ тойоно Бүөтүр оҕонньор.

      – Сөп. Ол ханна байаҕын? – диэн, холумтаҥҥа атаҕын тос-тос тэбиэлии-тэбиэлии, тоҥон бөлүөстүбүт тылынан уол ыйытта.

      – Нохоо, аны эн эрэпкиэм буолаҥҥын ыга үктээри, мин ханна барарбын силиэстийэлээтиҥ дуо?! Бэйи, аргыый хабарҕабар түс! Ол эрээри, баҕар, хотон куттуоххут даҕаны суоҕа! – диэн оҕонньор суон күөмэйинэн суоһуран кэбистэ. Уол, куттаммыт курдук, үтүлүгүн, бэргэһэтин холумтантан ылан, купчурус гынан хаалла.

      – Дьэ өрө көрбүт оҕолор тыыннара тахсар дуу, суох дуу? Ама кинилэр бэйэлээхтэри туох «кыайар» үһү! Сыакаардар!.. Аны биһиги уочараппыт ама кэлбэтэх үһүө? Дьэ атаспын Ньохчоо уолун кытта кэпсэтэр күнүм үүннэ дуу, суох дуу? Мин үрдүбэр чохчойоро, боротокуолунан куттуура эрэ бэрт этэ. Араас баайбын: саҕынньахтары, хааһахтары – тутан ылаттыыра. Дьэ билигин хайабыт үрдүкү буолар? Бүөтүр оҕонньор дуу, имииһит Ньохчоо уола кини дуу?! – дии-дии, күлэн күһүгүрүү-күһүгүрүү, Бүөтүр оҕонньор урут сискэ хорҕотон турбут улаан атынан бырааба диэки сыҥнаран истэ.

      Киэҥ Чөркөөх дэриэбинэ хотун томторугар киирэн кэллэ. Таҥара дьиэтин кириэһин көрөн баран, боччум баҕайытык кириэстэннэ. Былыргы бырааба олбуорун уҥа ааныгар үрүҥ былаах анньыллан турарын көрөн баран эмиэ кириэстэннэ. Тоҕо кириэстэммитин бэйэтэ да билбэтэ. Дьэ үс хонук иһигэр бу дойдуга киһи-сүөһү үксээбит. Иннэ-кэннэ кэрбэммит курдук мултуллубут, боччоруспут тоҥус төрдүгэстээх, таба саҕынньахтаах дьон, бииргэм «быраат, быраат!» дии-дии, үллэрэҥнэс буолтар. Олбуор ойоҕоһугар араас мас даҕаны, көмүс даҕаны ыҥыырдаах аттар, муус кыаһаан буолан, чохчоһон тураллар. Урукку волревком чарапчытын үрдүгэр хайыы-үйэҕэ былыргы бырааба өрүөлүн, аҥаар кыната тоһуннар даҕаны, анньан кээстэр. Уҥа диэки муннукка биир миҥэ атыыры биир тойоҥҥо биир киһи бэлэхтээн эрэр быһыылаах, дьон бөҕө бөлүөхсүбүт.

      Били биһиги оҕонньорбут кэлэн, сыарҕатыттан түһэн, төрдүн кутуйах кэрбээбит сабыс-саҥа кыл көнтөһүнэн атын сэргэҕэ туомтуу тардан баайан кэбистэ.

      Дьиэҕэ киирэн: «Ыстаап тойоно баар дуо?» – диэтэ.

      – Баар. Аас! – диэн буолла.

      Оҕонньор саалаҕа киирдэ.

      – Куола, дорообо!

      – Дорообо, кырдьаҕас! Кэпсээ, олор.

      Итинтэн СКАЧАТЬ