Вәгъдә – иман / Обещание – дело чести (на татарском языке). Разиль Валеев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ җәмгыять төзү, үзара килешеп яшәү өчен, иң беренче чиратта һәр кешенең, һәр милләтнең мәнфәгатьләрен тигез кайгырту, һәркемгә тигез мөнәсәбәт кирәк. Беренче карашка гади кебек тоелган шушы шартларны үтәми торып, бу өлкәдә уңышларга ирешү – мөмкин булмаган нәрсә.

      Инде сөйләгәнемчә, без Татарстанда кулдан килгән кадәр шушы тигезлекне сакларга тырышабыз, бездә ул – гомумдәүләт күләмендә хәл ителә торган мәсьәлә, республиканың милли сәясәте. Дөрес, әлегә бар нәрсә дә ал да гөл дип әйтергә мөмкин түгелдер. Патша Россиясе вакытында да, коммунистик режим чорында да бездә күбрәк бер милләтнең мәнфәгатьләре генә алга сөрелде, ә калганнары, ассимиляция хәрәкәтенә буйсынып, үзләренең бетү, үлү көнен көтәргә мәҗбүр ителде. Әле бүген дә без бу тенденцияләрдән арындык дип әйтә алмас идем. Мәсәлән, Татарстанда ике дәүләт теле – татар һәм урыс телләре – тулы хокуклы дип саналса да, дәүләт эшләрендә, югары уку йортларында, гомумән, җәмгыятьтә урыс теле бик нык өстенлек итә. Безнең урыс теленә бернинди дә тискәре мөнәсәбәтебез юк, әмма татар кешесенең дә, һич югында, үзенең милли республикасында үз телендә белем аласы, дәүләт белән идарә итәсе, нәфис фильмнар чыгарасы, тәүлек буе туган телендә телевизион тапшырулар карыйсы, үз теленә кулай булган имляда язасы килә…

      Россия Дәүләт Думасының махсус закон чыгарып, татарларның латин язуына күчүен туктатуын без демократик җәмгыятькә хас булмаган гамәл буларак кабул иттек. Дөресрәге, без аны акылыбыз белән дә, күңелебез белән дә кабул итә алмадык. Чөнки бу антидемократик закон Россия Конституциясенә каршы килеп кенә калмый, ә халыкара хокук нормаларын боза, кеше хокукларын чикли. Татарларның латин язуына күчәргә теләвен Мәскәүнең кайбер даирәләрендә бу Россияне таркатуга китерәчәк дип аңлатырга тырыштылар. Монысы инде бөтенләй сафсата! 1552 елны Казан ханлыгы җимерелеп, Урыс дәүләте эчендә яши башлаганнан бирле, татарлар 400 елга якын гарәп имлясында язсалар да, Россия таркалмады бит. Ә нишләп татарлар латинга күчкәч кенә җимерелергә тиеш икән соң ул? Аннары… татар алфавитына гына таянып торган дәүләт нинди дәүләт, ди, инде ул?!

      Кеше заты Аллаһы Тәгалә тарафыннан шундый итеп яратылган инде ул – бары тик үзен хөрмәт иткән кешене генә хөрмәт итә ала. Әгәр дә ике милләт вәкиле озак еллар буе янәшә яшәп тә бер-берсен хөрмәт итәргә өйрәнмәсә, арадан берсе күбрәк хөрмәткә ия булса, киләчәктә моның күңелсез нәтиҗәләргә китерүе мөмкин. Тыштан килешеп, ризалашып яшәгән кебек күренсәләр дә, арадан берсенең – хокуклары кимрәк булганының – күңел түрендә үпкә, рәнҗү хисе яшеренеп ятачак. «Карале, – дип уйлаячак ул, – мин аның телен дә яхшы беләм, тарихын, гореф-гадәтләрен, динен дә хөрмәт итәм. Ә ул минем телемдә исәнләшә дә белми, тарихымны санга сукмый, гореф-гадәтләремне, динемне хөрмәт итми. Димәк, ул мине үзенә тиң санамый…» Дус яшәү, тату яшәү өчен, безгә иң беренче чиратта бер-беребезне хөрмәт итәргә өйрәнергә кирәк. Ә хөрмәт итү өчен, бер-береңне яхшы белү шарт.

      Соңгы елларда Россиядә СКАЧАТЬ