Юрак - аланга: бадиалар. Иброҳим Ғафуров

Чтение книги онлайн.

      Назирқул онгининг уйғониш поғоналарини кузатилса, айниқса, уйланиш воқеаси бунда кескинрок бурилиш ясаганлигини кўриш мумкин. Ота-она ўшандай оғир дамларда кўзимиз тириклигида тинчитиб қўяйлик деб, ўн беш яшар Назирқулни ҳали гўдак холаваччаси Мастонга никоҳлаб тўй қилишади. Адиб ночоргина тўйни жуда таъсирчан, ғоятда ифодали қилиб чизади. Рус аёлидан колган бели бурма хотинлар пальтосини, акасининг эски кўйлакиштон, каттакон тузган маҳсисини кийган Назирқулнинг қиёфаси одамнинг кўз ўнгидан кетмайди. Унинг ич-ичидан болалик ғурури синган ҳолда изтиробли бир хўрсиниш отилиб чиқади: «Уйга куёв тўра бўлиб боряпман. «Куёв тўра…» Куёв тўраларнинг қанақа кутиб олинишларини кўп кўрганман. Ҳеч бир куёв келинникидан мендек ғариб бўлиб қайтган эмас». Назаримда, бу сўзлар тагида ётган армоннинг шу қадар тиниқ ифодасига ҳар қандай шоир ҳавас қилса арзирди. Назирқулнинг бечорачилик туфайли ерга урилган иззат-нафси, инсонлик қадр-қиммати, орияти илк бор исён кўтармоқда. Бола-да! Боланинг жунбишга келган қалби уни қочишга, одам қадами етмайдиган ерларга бош олиб кетишга ундайди. Лекин унинг қадами фақат томгагина етади. Келинчагидан, устига бир йўла ағдарилаётган номаълум ташвишлардан қочиб томга чикиб кетади. Томга қочган болакай гўшангага кириш ваҳимасидан қочиб қутулолмайди. Бўшгина деманг бизни, кўтариб урамиз сизни, дегандай, гўшанга атрофида Назирқул анча чапдаст бола эканлиги ҳам маълум бўлади. Гўшангага келинчакни даст кўтариб олиб киргач, шарт унинг оёғини босиб олади. Унга шундай қилиш керак деб ўргатилган экан-да. Бўлмаса, хотин киши эрнинг елкасига миниб олар эмиш…

      Қашшоқ куёв бола мана шундан бошлаб турмуш ичига чуқурроқ кириб боради. У энди бойчечакдек турмуш қатқалоғини қитирлатиб бош кўтаришга жон-жаҳдлари билан ҳаракат қилаётган ота-онасининг қаватига киришга, уларнинг оғирлигини озгина бўлса-да, енгиллатишга астойдил уриниб кетади. Ҳунар ўрганади, сув ташийди, мардикорга боради, ўтин теради, қўйинг-чи, турмуш гирдобига тушган бир ўсмир нима қилиши керак бўлса, барини сабртоқат, тиришқоқлик билан адо этади. У шўро мактаблар очганда, мактабга ўқигани биринчилар қаторида боради ва орадан бир йил ўтмай ўзи ҳам муаллимлик қила бошлайди. Малакасини оширади. Муаллимлик шаҳодатномасини олади. Асарнинг ғоятда чиройли ишланган образларидан бири – Роҳатой ўғлини Самарқандга ўқишга кузатаркан, шундай дейди: «Юрт кезсанг, одам танийсан. Одам танимай туриб, одам бўлмайсан деган гап бор, болаларим! Лайлакнинг кетишини эмас, келишини кутишади. Нима учун? Чунки лайлак ўзи билан баҳор олиб келармиш…» Она ўзининг фарзанди эл-юртга маърифат баҳорини олиб келишини истайди ва асар шу олижаноб тилакнинг рўёбга чиқаётган тантанаси билан тугайди.

      Назир Сафаровнинг «Наврўз» асарининг қиммати шундаки, у чуқур ибрат билан суғорилган. У бугуннинг кишиларини қаттиқ ўйлантириши керак. Давлатига эси оғиб олди-кетига қарамай даранглама тўй қилаётганлар, меҳнат билан топилган об-ош қандай бўлишини билмайдиган СКАЧАТЬ