Ochrona ludności. Wybrane problemy. Bogdan Michailiuk
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Ochrona ludności. Wybrane problemy - Bogdan Michailiuk страница 8
Название: Ochrona ludności. Wybrane problemy
Автор: Bogdan Michailiuk
Издательство: OSDW Azymut
Жанр: Прочая образовательная литература
isbn: 978-83-7523-906-5
isbn:
2. Rada Bezpieczeństwa – odpowiada za utrzymanie międzynarodowego pokoju i zapewnienie bezpieczeństwa, działając w imieniu państw zrzeszonych w ramach ONZ68.
3. Rada Gospodarcza i Społeczna – podejmuje działania związane z międzynarodowymi stosunkami gospodarczymi i społecznymi oraz przyczynia się do poszanowania i przestrzegania praw i wolności człowieka69.
4. Międzynarodowy System Powierniczy z Radą Powierniczą – administruje i kontroluje wyznaczone obszary powiernicze, wnosząc wkład w dbałość o utrzymanie pokoju międzynarodowego i bezpieczeństwa70.
5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – główny organ sądowy ONZ71.
6. Sekretariat – na jego czele stoi sekretarz generalny, tj. najwyższy funkcjonariusz administracyjny ONZ72.
Karta Narodów Zjednoczonych jest dokumentem dającym poczucie bezpieczeństwa, podejmującym działania dążące do zminimalizowania zagrożenia konfliktem zbrojnym czy wojną, a w razie zaistnienia niepożądanej sytuacji zapewniającym pomoc humanitarną i ochronę ludności cywilnej przed zagrożeniem wojną. Nie definiuje praw człowieka ani nie zawiera ich katalogu, aczkolwiek stanowi istotny punkt wyjścia do pierwszych unormowań w tym zakresie (zob. tabela 3).
Ochrona ludności w prawie międzynarodowym opiera się także na tzw. konwencjach genewskich oraz dwóch protokołach dodatkowych do konwencji. Na konwencje genewskie o ochronie ofiar wojny składają się cztery odrębne dokumenty, tj.:
• I Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych;
• II Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków na morzu;
• III Konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych;
• IV Konwencja genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny.
Tabela 3
Przykładowe dokumenty międzynarodowe normujące prawa człowieka
Opracowanie własne na podstawie: I. Malinowska, Prawa człowieka i ich ochrona międzynarodowa, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 1996, s. 22–38.
Od 12 sierpnia 1949 roku po dziś dzień obowiązuje taki właśnie kształt konwencji genewskich73. Tabela 4 zawiera krótką charakterystykę każdego z dokumentów.
Konwencje genewskie stanowią zasadnicze traktaty prawa międzynarodowego z zakresu ochrony praw ofiar wojny. Obowiązują w każdych okolicznościach, bez względu na charakter konfliktu. Co więcej, postanowienia konwencji genewskich dotyczą wszystkich państw, łącznie z tymi, które jej nie ratyfikowały oraz obowiązują nie tylko w czasie wojny, ale również w okresie stabilizacji, okupacji.
Jak już wspomniano, po dziś dzień obowiązuje kształt konwencji genewskich zawierających cztery scharakteryzowane pokrótce w tabeli 4 umowy międzynarodowe. Po 1949 roku nie nowelizowano zatem dokumentu, jednakże w ramach uzupełnienia i poszerzenia 8 czerwca 1977 roku przyjęto tzw. protokoły dodatkowe do konwencji. Pierwszy z nich dotyczył konfliktów międzynarodowych, drugi zaś – niemiędzynarodowych. Protokoły dodatkowe do konwencji genewskich znacznie rozwinęły ochronę ofiar wojny. Tabela 5 zawiera krótką charakterystykę obydwu dokumentów.
Tabela 4
Konwencje genewskie – wybrane treści
1 W celu podjęcia pracy jeńcy wojenni powinni być odpowiednio do niej przygotowani i przeszkoleni. Nie mogą być zatrudnieni w miejscach zagrażających ich życiu oraz niebezpiecznych i uznawanych za poniżające. Konwencja zezwala na zatrudnianie jeńców jako robotników w takich dziedzinach, jak:
a) „rolnictwo;
b) przemysł związany z produkcją i wydobywaniem surowców oraz przemysł fabryczny, z wyjątkiem przemysłu metalowego, maszynowego i chemicznego oraz robót publicznych i budowlanych o charakterze wojskowym lub o przeznaczeniu wojskowym;
c) komunikacja i administracja nie mające charakteru lub przeznaczenia wojskowego;
d) działalność handlowa lub artystyczna;
e) służba domowa;
f) służba publiczna nie mająca charakteru lub przeznaczenia wojskowego”.
Cyt. za: Konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych (III konwencja genewska), Genewa, 12 sierpnia 1949 r., art. 50.
2 Tj. względem „ich osoby, honoru, praw rodzinnych, przekonań i praktyk religijnych, zwyczajów i obyczajów”. Cyt. za: Konwencja genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny (IV konwencja genewska), Genewa, 12 sierpnia 1949 r., art. 27.
Opracowanie własne na podstawie konwencji genewskich (I–IV).
Tabela 5
Tzw. protokoły dodatkowe do konwencji genewskich – wybrane treści
1 Art. 35 Protokołu dodatkowego do konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r. dotyczącego ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych, Genewa, 8 czerwca 1977 r.
2 Tamże.
3 Warto w tym miejscu uzupełnić, że dokument nie ma „zastosowania do takich wewnętrznych napięć i niepokojów, jak rozruchy, odosobnione i sporadyczne akty przemocy oraz inne działania podobnego rodzaju, które nie są uważane za konflikty zbrojne”. Cyt. za:
II Protokół dodatkowy z 1977 roku do konwencji genewskich z 1949 roku.
Opracowanie własne na podstawie protokołów dodatkowych (I–II).
Ochrona ludności w prawie międzynarodowym opiera się przede wszystkim na prawie wojennym (prawo humanitarne, prawo sił zbrojnych). Na mocy uregulowań prawnych, państwa członkowskie są zobligowane do zapewnienia bezpieczeństwa ludności, zwłaszcza podczas ataku zbrojnego. Ich zadaniem jest zminimalizowanie cierpienia i wyrządzonych krzywd oraz niesienie i udzielenie pomocy osobom poszkodowanym, bez względu na ich narodowość, pochodzenie, płeć, wiek, status majątkowy czy wyznanie.
Podejmując wątek prawnej ochrony ludności, warto w tym miejscu wspomnieć o ochronie prawnej dóbr kultury74. „Dobra kultury i dziedzictwa narodowego stanowią bardzo istotny dorobek poprzednich pokoleń (…). To swoiste świadectwo korzeni i historii naszego społeczeństwa, które potwierdza naszą tożsamość СКАЧАТЬ
Szerzej: tamże, R. IV.
Szerzej: tamże, R. V oraz VI–VIII.
Szerzej: tamże, R. X.
Szerzej: tamże, R. XII–XIII.
Szerzej: tamże, R. XIV.
Szerzej: tamże, R. XV.
Pierwsza konwencja genewska została przyjęta i podpisana 22 sierpnia 1864 roku i dotyczyła polepszenia losu rannych w armiach czynnych. Podnosiła kwestie dotyczące zajmowania się rannymi podczas walk oraz powołania personelu sanitarnego, odpowiedzialnego za ratunek poszkodowanych. Ponadto akcentowała potrzebę udzielania pomocy wszelkim ofiarom, bez względu na ich narodowość. Wskazywała na niemożność atakowania i potrzebę całkowitej ochrony ludności cywilnej czynnie uczestniczącej w prowadzonych akcjach ratowniczych. Historia konfliktów zbrojnych potwierdzała potrzebę niesienia pomocy poszkodowanym, zarówno wojskowym, jak i cywilnym oraz objęcie ich opieką prawa międzynarodowego. Powyższe miało wpływ na wielokrotną nowelizację pierwotnej wersji konwencji tak, by jej zapisy były adekwatne do potrzeb w tej materii. Po wojnie rosyjsko-japońskiej (1906 r.) konwencja genewska wyznaczyła i poszerzyła zakres niesienia i udzielania pomocy osobom potrzebującym oraz wprowadziła system wymiany informacji o poszkodowanych: „Strony walczące będą się wzajemnie informowały odnośnie do internowania, oraz zaszłych zmian, jak również co do umieszczeń w szpitalach oraz co do zgonów, zaszłych wśród rannych i chorych znajdujących się w ich mocy” (art. 4 konwencji genewskiej z 6 lipca 1906 roku). Kolejnymi wydarzeniami, które niosły zmiany w zapisach konwencji, była I wojna światowa (nowelizacja z 1929 roku) oraz II wojna światowa (1949 r.).
Wyrazisty podział został przyjęty w 1949 roku na cztery konwencje liczące łącznie 429 artykułów. Od tej pory ich kształt nie podlegał zmianom, a w ramach uzupełnienia zdecydowano się w 1977 roku na przyjęcie tzw. protokołów dodatkowych do konwencji.
W nomenklaturze międzynarodowej i kluczowych dokumentach pojawia się pojęcie „dóbr kulturalnych”. Dobra kulturalne stanowią kategorię przyjętą w konwencjach międzynarodowych regulujących zasady ich ochrony w razie konfliktu zbrojnego w celu określenia rodzaju dóbr kulturalnych, które – bez względu na pochodzenie oraz osobę właściciela tych dóbr – posiadają wielką wagę dla dziedzictwa kulturalnego i narodu i z mocy konwencji należy zapewnić temu dziedzictwu ochronę międzynarodową, opiekę i poszanowanie (zob. K. Niciński, K. Sałaciński,
Do dóbr kulturalnych (w ujęciu Decyzji Nr 250/MON z dnia 4 sierpnia 2005 roku w sprawie przestrzegania zasad ochrony dóbr kultury w działaniach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej: „dóbr kultury”, a także załącznika do Decyzji: Instrukcja w sprawie zasad ochrony dóbr kultury w działaniach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej) według art. 1 Konwencji o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego wraz z Regulaminem wykonawczym do tej konwencji oraz Protokołem o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisanych w Hadze dnia 14 maja 1954 roku (Dz.U.
z 1957 r., nr 46, poz. 212) – zalicza się trzy grupy dóbr:
• dobra ruchome lub nieruchome stanowiące: zabytki architektury, sztuki lub historii, zarówno religijne, jak i świeckie; stanowiska archeologiczne; zespoły budowlane posiadające znaczenie historyczne bądź artystyczne; dzieła sztuki, rękopisy, książki i inne przedmioty o znaczeniu artystycznym, historycznym lub archeologicznym, a także zbiory naukowe i poważne zbiory książek, archiwaliów lub reprodukcje wyżej określonych dóbr;
• gmachy, których zasadniczym i stosowanym w praktyce przeznaczeniem jest przechowywanie bądź wystawianie dóbr kulturalnych ruchomych, określonych w punkcie powyżej, np. muzea, wielkie biblioteki, składnice archiwalne, a także schrony mające na celu przechowywanie w razie konfliktu zbrojnego dóbr kulturalnych ruchomych określonych w punkcie powyżej;
• ośrodki obejmujące znaczną ilość dóbr kulturalnych wskazanych w punktach powyżej, zwane „ośrodkami zabytkowymi”.
Polskie prawo określa dobra kultury mianem „zabytków”, nazywając je bogactwem narodowym i nakładając obowiązek ich ochrony na wszystkich obywateli (zob. art. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r.