Ochrona ludności. Wybrane problemy. Bogdan Michailiuk

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ finansowała budowę oraz wyposażenie lotnisk. Ponadto przejęła większość zadań, pozostających w ramach kompetencji OPL-biernej.

      W 1929 roku władze państwa zleciły Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej zorganizowanie cywilnej służby obserwacyjno-meldunkowej, która miała stanowić jedno z ogniw obrony przeciwlotniczej kraju.

      Kolejne lata przynosiły coraz to szerszą działalność związaną stricte z obroną cywilną kraju28. Gros przedsięwzięć podejmowanych na gruncie ochrony ludności wymuszało niejako prawne uporządkowanie organizacji tego typu działań. Pierwszą próbą była ustawa o obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej z dnia 15 marca 1934 roku29. Jednakże nie opracowano i nie wydano aktów wykonawczych, a nierozstrzygnięte spory kompetencyjne spowodowały dalsze spory między Ministerstwem Spraw Wewnętrznych a Ministerstwem Spraw Wojskowych. Podejmowane wówczas działania w zakresie ochrony ludności sprowadzały się do przedsięwzięć o charakterze przygotowawczo-propagandowym. Punktem zwrotnym w tej sprawie okazało się utworzenie Inspektoratu Obrony Powietrznej Państwa. Dekret Prezydenta RP z dnia 4 lipca 1936 roku niejako unormował sporną sytuację, wprowadzając pozytywne prognozy dla dalszego rozwoju obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej kraju. Pracownicy Inspektoratu opracowali dokument wykonawczy – oczekiwane od trzech lat od pojawienia się ustawy – rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1937 roku o przygotowaniu w czasie pokoju obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej państwa30.

      Podejmując wątek genezy obrony przeciwlotniczej biernej, nie sposób nie wspomnieć o zaangażowaniu Komitetu Tymczasowego Polskiego Krzyża, późniejszego Polskiego Czerwonego Krzyża31. Dekret zobowiązywał PCK do współpracy z władzami w organizowaniu ratownictwa i lecznictwa. Zasadniczo podejmował zadania z zakresu ratownictwa sanitarnego, w tym pomocy ludności szczególnie dotkniętej skutkami wojny, ale zajmował się także „organizacją drużyn ratowniczych, ich zaopatrzeniem w sprzęt, przygotowaniem personelu sanitarnego dla OPL, przygotowaniem cywilnych ośrodków zdrowia do leczenia zagazowanych (skażonych) oraz propagandą ratownictwa porażonych bojowymi środkami chemicznymi”32. PCK miał również udział w pokrywaniu kosztów przygotowań ratownictwa i lecznictwa sanitarnego do obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej33.

      Innym stowarzyszeniem, które przyczyniło się do utworzenia obrony przeciwlotniczej biernej, był Związek Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej34. Został on zobligowany do współpracy z władzami przy organizowaniu akcji przeciwpożarowych, a także do organizacji i prowadzenia szkoleń oraz zaopatrywania podmiotów prowadzonych akcji przeciwpożarowych35.

      Kolejnym stowarzyszeniem mocno zaangażowanym z powstanie OPL-biernej była utworzona w 1928 roku Organizacja Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju. Z przyczyn oczywistych – znajdowała się pod patronatem wojska – zasadniczy cel oscylował wokół „przysposobienie części kobiet do zadań pomocniczej służbie wojskowej”36.

      Możliwość współpracy w zakresie przygotowania obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej miały również inne stowarzyszenia społeczne, a ramy ich współdziałania wyznaczały stosowne przepisy kolejno tworzonych dokumentów prawnych.

      Słuszne wydaje się zatem stwierdzenie, iż tworzenie kolejnych stowarzyszeń i organizacji państwowych w znacznym stopniu przyczyniło się do propagowania i szerzenia idei obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej, a zwłaszcza w zakresie ochrony ludności cywilnej, która narażona była na wszelkiego rodzaju niebezpieczeństwa. Dla realizacji wyznaczonych zadań powołano organa obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej.

      Problem ochrony ludności znajdował również miejsce na kartach opracowań książkowych oraz czasopism. Spośród przykładowych autorów warto by w tym miejscu wymienić chociażby: W. Sikorskiego, J. Zająca, S. Abżółtowskiego, Z. Wojnicza-Sianożęckiego czy Z. Drogosława37.

      W okresie międzywojennym kontynuowano prace nad doskonaleniem systemu ochrony ludności przed nalotami. Rozwiązania prawne pozostawały aktualne do czasu powołania Terenowej Obrony Przeciwlotniczej, o czym będzie mowa w kolejnym podrozdziale.

      1.2.2. Ochrona ludności w czasie II wojny światowej i w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

      Okres II wojny światowej stanowił niejako sprawdzian działalności wciąż jeszcze niewykwalifikowanej obrony przeciwlotniczej biernej. „Obrona pasywna zdawała egzamin w praktyce i trzeba przyznać, że egzamin ten wypadł pozytywnie, a zdobyte doświadczenia odcisnęły piętno na dalszym jej rozwoju”38.

      Polskie władze w całym kraju organizowały punkty i ośrodki obrony przeciwlotniczej. Specyficzny rodzaj obrony, o którym szeroko pisze A. Brzeziński polegał na radzeniu sobie ludności cywilnej ze skutkami ataków z powietrza. Działania były ukierunkowane na ochronę życia i mienia obywateli m.in. przez „zapobieganie pożarom (…), ratowanie osób zasypanych gruzem zbombardowanych domów, kierowanie rannych do punktów opatrunkowych, opieka nad osobami pozbawionymi dachu nad głową, czuwanie nad przestrzeganiem przez ludność przepisów ochrony przeciwlotniczej”39.

      Pomimo nielicznych porażek, funkcjonowanie OPL-biernej niosło gros pożądanych skutków, jak: mobilizacja społeczeństwa w zakresie budowy rowów przeciwlotniczych oraz wzajemna współpraca ludności cywilnej, która poza udzielaniem poszkodowanym schronienia w swoich domach, czynnie uczestniczyła w prowadzonych akcjach ratowniczych. Wiodące znaczenie miał fakt, że już po rozwiązaniu Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (1941 r.), ochrona ludności cywilnej wciąż była realizowana. Bezapelacyjnie świadectwem takiego stanu rzeczy były działania podejmowane w trakcie powstania warszawskiego w 1944 roku. To wówczas po raz pierwszy użyto pojęcia „obrona cywilna”.

      Na płaszczyźnie stosunków międzynarodowych zachodziły wydarzenia, które odcisnęły piętno na dalsze kierunki i tempo rozwoju ochrony ludności (obrony cywilnej)40.

      Nowe rozwiązania prawne w zakresie ochrony ludności wprowadzono w latach 1949–1950. Wśród najważniejszych znalazły się:

      • pismo szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z dnia 7 września 1949 roku w sprawie organizacji miejscowej obrony przeciwlotniczej;

      • uchwała o powszechnym obowiązku wojskowym z 4 lutego 1950 roku;

      • uchwała Rady Ministrów z dnia 29 lipca 1950 roku w sprawie terenowej obrony przeciwlotniczej.

      Pojawił się wówczas plan utworzenia komendy głównej miejscowej obrony przeciwlotniczej.

      Doniosłym wydarzeniem dla kształtowania ochrony ludności w Polsce było przyjęcie przez sejm ustawy dotyczącej Terenowej Obrony Przeciwlotniczej. W załączniku do pisma nr 030 z dnia 30 stycznia 1951 roku zostały wskazane następujące zadania nowo utworzonej formacji:

      1. „zorganizowanie i przygotowanie ogółu ludności, zakładów przemysłowych i użyteczności publicznej, obiektów komunikacyjnych i łączności, urzędów i instytucji państwowych oraz wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw do obrony przed napadami z powietrza oraz szybkiego i sprawnego usuwania СКАЧАТЬ