Żydzi. Piotr Zychowicz

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ do Izraela. Ta historia mnie zafascynowała. Płakałem, gdy czytałem te wspomnienia. Wykorzystałem je w jednej z moich powieści. Na takie historie nie ma jednak miejsca, bo wymykają się ustalonym schematom.

      To faktycznie nie jest typowa historia.

      Bo tak naprawdę nie ma typowych historii. Każdy na świecie jest nietypowy z definicji. Bo jest człowiekiem. Jest tyle historii związanych z Holokaustem, ilu było ludzi. Miliony. Niestety, większość ludzi nie pisze wspomnień i zabiera swoje opowieści do grobu. A narody kochają tylko jedną historię. Właśnie tak działają dyktatury. Starają się wsadzać ludziom w usta swoje „prawdy”, tak aby mówili jednym głosem. Po co to zresztą opowiadam, pan jako Polak wie to znacznie lepiej niż ja.

      ICCHAK LAOR (rocznik 1948) jest jednym z najważniejszych współczesnych żydowskich pisarzy. Znany z pacyfistycznych poglądów i ostrej krytyki polityki Państwa Izrael wobec Palestyńczyków. Wydał kilkanaście powieści i opowiadań – m.in. Am, ma’achal melachim (Naród, pokarm królów), Ecce homo – oraz kilka tomów poezji i dramatów. Laor jest krytykiem literackim dziennika „Haarec”.

      Źródło: „Rzeczpospolita”, 30 czerwca 2007

      9

      Żyd w Armii Krajowej

      Rozmowa ze STANISŁAWEM ARONSONEM, byłym żołnierzem Kedywu

      Ostatnio lansowana jest teza, że Polacy – na czele z Armią Krajową – pomagali Niemcom w wymordowaniu Żydów. Tymczasem pan, osoba żydowskiego pochodzenia, przez kilka lat służył w AK. Miał pan podczas tej służby jakieś nieprzyjemności?

      W moim oddziale nie spotkałem się z żadnymi przejawami antysemityzmu. Mój przełożony, dowódca Kedywu okręgu warszawskiego AK Józef Rybicki, był niezwykle liberalnym i tolerancyjnym człowiekiem. Od początku wiedział, że jestem Żydem, i nie robił mi z tego powodu najmniejszych problemów. Podobnie koledzy z oddziału – zwykli żołnierze, z którymi ramię w ramię walczyłem z Niemcami.

      Jak pan trafił do Armii Krajowej?

      W 1942 roku uciekłem z transportu wiozącego ludzi z warszawskiego getta do Treblinki. Gdy pociąg stanął w polu, niepostrzeżenie podszedłem do niewielkiego okienka w górnej części naszego wagonu. Byłem bardzo szczupły. Podciągnąłem się do góry i – pomimo krzyków współpasażerów, którzy próbowali mnie powstrzymać – przecisnąłem się na zewnątrz. Dziś myślę, że ci ludzie protestowali, bo bali się, że gdy moja ucieczka wyjdzie na jaw, Niemcy wymierzą karę całemu wagonowi.

      Udało się uciec?

      Tak. Strażnicy nie zauważyli, że wyskoczyłem. Leżałem w pobliżu torów, aż pociąg odjechał. Potem schroniłem się w pobliskiej kapliczce i po pewnym czasie ruszyłem z powrotem do Warszawy.

      Z powrotem do getta?

      Nie. Zadzwoniłem do znajomych mojej siostry po polskiej stronie muru. Oni dali mi schronienie u pewnej pani, Niemki, która mieszkała w pobliżu ówczesnego placu Napoleona i pracowała dla polskiego podziemia. Właśnie w jej mieszkaniu spotkałem się z Józefem Rybickim. Rybicki się mną zainteresował, zaczął mnie sondować, aż padła propozycja przystąpienia do organizacji.

      Od razu się pan zgodził?

      Byłem polskim chłopcem! Dziś, gdy to mówię ludziom w Izraelu, trudno im to zrozumieć. Byłem wychowany w duchu polskiego patriotyzmu. Moja rodzina miała poglądy piłsudczykowskie. Choć w 1935 roku miałem zaledwie dziesięć lat, doskonale pamiętam, że w naszym domu w Łodzi wszyscy bardzo przeżywali śmierć Marszałka. Moją ojczyzną była Polska. To było dla mnie coś oczywistego i dlatego bez wahania poszedłem do podziemia. Najpierw trafiłem do małego sabotażu.

      Pamięta pan pierwszą akcję?

      Na bocznicach warszawskiego dworca wlewaliśmy do układów hamulcowych niemieckich pociągów jakieś chemikalia. Chodziło o to, żeby unieruchomić pojazdy. Gdyby Niemcy nas złapali, mogło być z nami krucho. Ale jakoś się udało, wagonów było tak dużo, że trudno było je upilnować. Podczas kolejnych akcji wlewaliśmy te chemikalia do baków niemieckich samochodów. To było już dużo bardziej ryzykowne. Na całą akcję mieliśmy na ogół kilka sekund. Jeden odwracał uwagę kierowcy, inny odkręcał kurek, a jeszcze inny lał do środka płyn.

      Potem zaczęły się operacje bojowe.

      Tak. Któregoś dnia powiedzieli mi, żebym się przeniósł do przygotowanego dla mnie mieszkania na Czerniakowie. Zostałem przeniesiony do oddziału bojowego, w którym walczyłem pod pseudonimem Rysiek. Był to moment zwrotny. Od tego czasu zaczęło się dla mnie bardzo bogate życie. Spotkania towarzyskie, dziewczyny – czyli wszystko to, co młodzi mężczyźni mogą znaleźć w wielkim mieście. A z drugiej strony co pewien czas wiadomość: staw się w danym miejscu o danej godzinie z bronią. Akcja bojowa. Na dłuższą metę takie ryzykowne podwójne życie było stresujące i męczące psychicznie.

      Jaka akcja szczególnie utkwiła panu w pamięci?

      Brudna czy czysta?

      Zacznijmy od czystej.

      Koło placu Teatralnego znajdował się wielki niemiecki garaż pocztowy. Razem z kolegą dostaliśmy się tam, podając się za sprzątaczy. Strażnicy nic nie podejrzewali i wpuścili nas do środka. A my, udając, że zamiatamy, chodziliśmy od samochodu do samochodu i podkładaliśmy ładunki. Potem wrzuciliśmy bomby do wielkich podziemnych zbiorników z paliwem. Zapalniki czasowe ustawiliśmy na dwie godziny. Po wyjściu z garażów weszliśmy na jakiś dach razem z naszym dowódcą. Minęły dwie godziny, ale nic się nie wydarzyło. Dowódca popatrzył na nas z wyrzutem. Pomyślał, że stchórzyliśmy i w ogóle nie weszliśmy na teren garaży. I nagle jak nie walnie! Bomba atomowa! Gigantyczna, spektakularna eksplozja. Gasiła to chyba straż pożarna z całej Warszawy.

      A brudne akcje?

      To były przede wszystkim likwidacje. Bardzo niesympatyczne, ponure zadania. Takie akcje przygotowywało się czasem po kilka tygodni. Kręciliśmy się wokół domu, obserwowaliśmy skazanego i jego zwyczaje. Kreśliliśmy plany sąsiednich ulic i uliczek, rozkład budynku. Gdy sprawa była rozpracowana, w wyznaczonym dniu szliśmy do mieszkania. Ja osobiście nie naciskałem na spust. Byłem osiemnastolatkiem, a do tego zadania mieliśmy wyznaczonych dwóch nieco starszych kolegów. Mieli po dwadzieścia dwa–dwadzieścia trzy lata. Mój udział ograniczał się do ubezpieczania akcji na klatce schodowej lub przed budynkiem. Czasami zamykałem rodzinę skazanego w innym pokoju, żeby nie patrzyła na egzekucję. Potem odczytywaliśmy wyrok i któryś z kolegów go wykonywał.

      To właśnie podczas jednej z takich akcji został pan po raz pierwszy ranny?

      Nie, to była jakaś strzelanina pod Zamkiem Królewskim. Niemcy chcieli nas zatrzymać. My się nie daliśmy i otworzyliśmy do nich ogień. Dostałem w głowę, ale kula tylko rozcięła mi skórę, nie naruszając czaszki. Do dziś mam bliznę. Wie pan, wciąż pamiętam naszą ówczesną broń. Polskie visy, zdobyczne schmeissery. Potem, po 1943 roku, gdy zaczęliśmy dostawać zrzuty z Anglii, amerykańskie thompsony. Do tego granaty, rozmaite bomby i materiały wybuchowe.

      Niemcy musieli czuć wobec was respekt.

      Na pewno byli ostrożni. Uważali na każdy krok. Ale my nie atakowaliśmy na ślepo, tak jak komunistyczna Armia Ludowa, która dokonywała rozmaitych bezsensownych ataków na zwykłych Niemców czy СКАЧАТЬ