Бағалы қағаздар нарығының теориясы мен практикасы. А. Турлыбекова

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ екі нарықтың объектісінде және көлемінде, яғни бағалы қағаздар нарығының объектісі – бағалы қағаз, тауар нарығының объектісі – материалды тауар болып табылады. Материалдық игілік нарығының көлеміне қарағанда бағалы қағаз нарығының көлемінің ауқымы кең.

      Екіншіден, нарықтың қалыптасу тәсілінде. Тауар еңбек үдерісінде өндірілсе, бағалы қағаз айналым үдерісінде шығарылады.

      Үшіншіден, айналым үдерісінде. Материалдық тауарды өндіру мақсаты – жеке тұтыну болып табылады. Айналым үдерісінің қажеттілігі тауарды өндірушіден тұтынушыға жеткізу болып табылады. Тауар айналымының кезеңділігі шектеулі. Бағалы қағаз айналым процесінде ғана өмір сүреді. Ал бағалы қағаз айналымының жылдамдылығы – бұл оның «сапасын» айқындайтын негізгі көрсеткіш. Бағалы қағаз үшін айналым үдерісінің тоқтатылуы бағалы қағаздың айналым кезеңінің аяқталуын білдіреді.

      Төртіншіден, екі нарықтың қызмет ету ерекшелігінде. Материалдық тауар өндірісі – адамзаттың өмір сүруінің негізі. Материалдық тауар нарығы бағалы қағаздар нарығына қарағанда адамның өмір сүруі үшін бірінші кезекті қажеттілігін қанағаттандырумен байланысты болып келеді. Бағалы қағаздар нарығы мен ақша нарығы өзіндік объектілерімен ерекшеленеді. Бірақ бұл нарықтың айналым процесінің мәнділігі мен қалыптасу тәсілдері ұқсас болғандықтан, бағалы қағаз төлем-есеп айырысу қызметін атқаруы мүмкін.

      Қазақстандағы Бағалы қағаздар нарығының жіктелуі бағалы қағаздың нақты түрлерімен байланысты болып келеді. Бағалы қағаз нарығының мынадай түрлері бар:

      1. копоративті бағалы қағаздар нарығы:

      • акция нарығы;

      • облигация нарығы.

      2. мемлекеттік бағалы қағаздар нарығы (эмитенттері мыналар болып табылады: Ұлттық банк, Қаржы Министрлігі, муниципалитет);

      3. туынды бағалы қағаздар нарығы, яғни бағалы қағаздар мынадай нысанда эмиссияланады:

      • келісімшарт нысанында: фьючерс, форвард, опцион, своп;

      • кепілдік нысанында: варрант, коносамент;

      • куәлік нысанында: депозитарлық қолхаттар, банктік сертификаттар, ипотекалық куәліктер.

      Бағалы қағаздар нарығының рөлін мына екі позиция тұрғысынан бағалауға болады: әртүрлі көздерден ақша қаражаттарын тарту көлемі тұрғысынан және бос ақшалай қаражаттарды қандай да бір нарыққа орналастыру тұрғысынан.

      Ақша қаражаттарын тарту ішкі және сыртқы көздер есебінен жүргізілуі мүмкін. Әдетте ішкі көздерге мыналарды жатқызады: амортизациялық аударымдар және алынған пайда (кіріс). Ал сыртқы көздерге: банктік ссуда және бағалы қағазды шығарудан түскен ақша қаражаттары жатады. Дамыған елдерде тартылған қаражаттардың ішкі көздері 75 %-ды, ал сыртқы көздері шамамен 5 немесе 20 %-ды құрап отыр.

      Бос ақшалай қаражаттар пайда әкелетін әртүрлі салаларда пайдаланылуы мүмкін: өндіріс, құрылыс, сауда, байланыс және т.б. салаларда. Ақшалай ресурстар зейнетақы және сақтандыру қорына, әртүрлі бағалы қағаздарға, ссуда ретінде, банктік депозитке орналастырылуы мүмкін.

      Бағалы қағаздар нарығының мәні оның СКАЧАТЬ