.

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ дьэ, тэгил сиртэн тэҥнээхтэр көрсүспүттэр да, мин Сэмэнньэм арыый күүһүнэн баһыйарга дылы. Кытаат-кытаат!

      Итини истибиккэ дылы Сэмэнньэ харса суох кимэр, онтон аллараттан кууһан ылаат, түөһүнэн көтөҕөн таһаарар да, уола халбарыс гынан мүччү көтөр. Онуоха тарыҥнартан ким эрэ:

      – Дьэ, хаарыан уолбутун кыайаары гынна-аа! Кытаат! Ити Көөскө бэйэ ыккардыгар биирдэ эмэ туһуннахпытына халбархайа бэрт буолан тулутааччыта суох. Дьиҥэ туруору күүһүнэн киһи киирсэр киһитэ, ол гынан баран сылбырҕата, түргэнэ бэрт буолан хайдах охтубуккун соһуйан эрэ хаалаҕын. Дьэ, дьикти тустуук! Арай букатын кыараҕас сиргэ-уокка киһи хам тутан охторуо эбитэ буолуо, – Өймөкөөнтөн сылдьааччы Өрөкүй Миисэ Көөскөнү хайгыы турда.

      – Оннук курдук эбит, билигин даҕаны киһитигэр таба туттарбат, хаста да атахха тэбэн чуут охторо сыста. Дьэ, хайаһаллар эбит, көрүөхпүт, – аттыгар турар тайахтаах оҕонньор ньолос гына-гына сыыбырҕаата, – былыр баар этэ күүстээх бэйэлээхтэр, олор тустууларыгар тиийиэхтэрэ дуо?

      – Бэйи, оҕонньоор, наар былыргыны эрэ кэлтэй хайгыы турума. Бу уолаттарыҥ да тэтиэнэх дьон, мээнэ киһи тэҥнэспэт бөтөстөрө, көрөөр дьэ. Кыратык тулуйа түс ээ.

      Онтон Көөскө төһө да аҕылаатар, синим биир диэбиттии, киһитигэр кимэн киирэр уонна ньилбэгэр «тас» гына охсон баран умса садьыйбыта, киһитэ бүдүрүйэн хара буорга тайана түһэр.

      – Ураа! – іймөкөөннөр уоллара кыайан уруйдуу турдулар. Бары эргийэ сылдьан эҕэрдэлээн илиитин көтөҕөллөр, саннын таптайаллар, кууһан ылаллар.

      Ыкса киэһэ ат сүүрдүүтэ буолла. Манна эмиэ улахан хатыһыы суох буолла. Уруккуттан сүүрүк аттардаах Тарыҥ Үрэх сылгыһыттара кыайыы өрөгөйүн туттулар. Аҕыйах ат Орто Алыыттан бэркэ илин-кэлин түһүстүлэр. Тэрийээччилэр кыайбыттарга араас бириистэри туттартаатылар. Адьас ыраах сиргэ сүүрдүүгэ бастаабыттар ыҥыырга, ат иҥэһэтигэр, кымньыытыгар тиийэ бэлэх-туһах тутаннар үөрдүлэр-көттүлэр, сүргэлэрэ көтөҕүлүннэ. Эһиил дьэ эмиэ киирсиэхпит онно көрсүһүөхпүт дэһэн араҕыстылар.

      Дьэ, онон ыһыах түмүктээһинигэр элбэх үтүө тыллар этиллэннэр, ордук кыайыы көтөлүн билбиттэр үөрэ-көтө сыыйа-баайа тарҕаһан барбыттара. Ол кэннэ ким сөбүлүүр саха таптыыр оһуохайыгар киирэн үҥкүүлээн эргийбиттэрэ. Онно үксэ кыргыттар, уолаттар үҥкүү тылын этээччи таһыттан саҕалаан тоҕонох-тоҕонохторуттар ылсыһан элбээтэр элбээн, төгүрүччү туран, оргууй аҕай атахтарын иһирдьэ-таһырдьа үктүү-үктүү эргийэ баран испиттэрэ. Оттон үҥкүү тылын таһаарааччы Ырыаһыт Атылааһап кылгастык аҕыйахтыы тылынан ыллаан биэрэрин атыттар бары үтүктэн испиттэрэ:

      Оһуо-оһуо оһуокай. Эһиэ-эһиэ эһиэкэй,

      Чэйиҥ эрэ, кыргыттар,

      Оонньуур-күлэр уолаттар,

      Көбүөр күөххэ үктэнэн

      Көрү-нары тардыаҕыҥ.

      Илиилэртэн сиэттиһэн

      Эгэй-тэгэй үктээммит,

      Эллэй эһэбит саҕаттан

      Этиллибит оһуохайы,

      Эргийэ хаама сылдьаммыт

      Этэн-тыынан СКАЧАТЬ