Қор одам. Ганс Христиан Андерсен

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ g‘amgin va o‘ychan kohin yigit chiqibdi. U tuynukdan o‘sha paytlar o‘zani juda keng bo‘lgan Odense daryosiga, ilgarilari o‘rnida ko‘l bo‘lgan botqoqlik va ko‘m-ko‘k monastir tepaligiga qarabdi. U yerda qizlar monastiri qad ko‘targan ekan; monastir hujralaridan birida kohin qiz yasharkan, doim uning hujrasida chiroq yonib turarkan… Yigit uni tanirkan! Qizni o‘ylaganida yuragi battar gupillab urarkan! Darangdarang!»

      Qo‘ng‘iroq ana shular haqida jaranglarkan.

      «Qo‘ng‘iroqxonaga monastir nozirining aqli zaif shogirdi ham chiqdi. O‘zimning vazmin mis gardishim bilan peshanasini yorib qo‘yishim mumkin edi. Axir, u tebranib daranglayotgan paytimda naq ostimda o‘tirgan edi-da. Sho‘rlik go‘yo sitro chalayotganday ikkita cho‘pni polga urib taqillatib ashula aytardi:

      «Bor ekan, yo‘q ekan, bir Kund degan qirol bo‘lgan ekan. U yepiskop va kohinlarga boshi yerga tekkuday ta’zim qilar ekan, biroq u yutlandlarni og‘ir soliqlar bilan qiynab qo‘yganda, qo‘llariga qurol olib, uni yirtqich hayvonday haydab yuborishibdi. U cherkovga yashirinib, uning eshik va derazalarini yopib olibdi. Darg‘azab bo‘lgan olomon cherkovni qurshabdi; shu payt uning bo‘kirgani qulog‘imga chalindi, qarg‘a va zag‘chalar juda qo‘rqib ketishdi va jon talvasasida bir qo‘ng‘iroqxonaga, bir tashqariga uchib chiqishardi, olomonga o‘qrayishar, cherkov derazasidan ichkariga mo‘ralashib, u yerda ko‘rganlari haqida baqiribchaqirishardi. Qirol Kund mehrob qarshisida yotib, ibodat qilayotgan ekan; ukalari Erik bilan Benedikt uning yonida qilich yalang‘ochlab qirolni himoya qilish uchun shay bo‘lib turgan ekan; biroq yovuz niyatli xizmatkori Blake o‘z xo‘jasiga xiyonat qilibdi.

      Olomon qirolning qayerdaligini bilib qolib, derazaga tosh otishibdi. Tosh qirolga tegib, u o‘sha zahoti til tortmay o‘libdi… O‘shanda yovuz olomon rosa bo‘kirgan, qushlar chirqillagan, men bo‘lsam darang-darang qilib ashula aytganman».

      Cherkov qo‘ng‘irog‘i juda balandda bo‘lib, uzoquzoqlarni ko‘rarkan! Uning huzuriga qushlar uchib kelisharkan, qo‘ng‘iroq ularning tilini bilarkan! Hatto shamol ham darchalardan, barcha yoriq va teshiklardan o‘tib uning mehmoni bo‘larkan. Shamol hamma narsani havodan bilib olar ekan. Qayerda hayot bo‘lsa, o‘sha yerda havo bor, hatto u kishining o‘pkasiga kirib, har bir tovush, har bir so‘z va har bir nafas olishga quloq soladi! Havo hamma narsani bilarkan, shamol esa bularni so‘zlab berarkan, qo‘ng‘iroq unga diqqat bilan quloq solib, butun olamga «darang-darang-darang» qilib taratarkan.

      «Men ko‘p narsalarni eshitganman va bilib olganman, biroq bularning hammasini jaranglab hikoya qilishga madorim yetmaydi! Men charchadim, og‘irlashdim, meni ko‘tarib turgan xoda sinib ketdi, men esa havoda bir yalt etib, daryoning suv alvastisi istiqomat qilayotgan eng chuqur joyiga shaloplab tushdim. U yolg‘iz, yil sayin ko‘rgan-kechirganlarimni unga «darang-darang» qilib hikoya qilib beryapman!»

      Odense daryosining qo‘ng‘iroq girdobidan ana shunaqa daranglash tovushlari eshitilarkan, men bu haqda buvimdan eshitganman.

      O‘qituvchimiz bo‘lsa: «Daryo tubida qo‘ng‘iroq jarangi nima qiladi? U yerda hech qanaqa qo‘ng‘iroq yo‘q! Suv alvastisi ham yo‘q – umuman, suv alvastilari bo‘lmagan! Cherkov qo‘ng‘iroqlarining quvnoq jarangi eshitilib qolguday bo‘lsa, bu jaranglayotgan qo‘ng‘iroq emas, havo, chunki havo o‘zidan tovush chiqaradi», – deydi.

      Buvim ham cherkov qo‘ng‘irog‘i qissasidan hissa chiqarib, xuddi shu gapni aytgan edi, uning fikri o‘qituvchiniki bilan bir joydan chiqdi, aslida ham shunday bo‘lsa kerak.

      – Hoy bola, har ikkalasi ham to‘g‘ri, ammo o‘z bilganingdan qolma! – deyishadi buvim bilan o‘qituvchim.

      Ha, havo hamma narsani biladi! U atrofimizda ham, ichimizda ham bor. U butun fikrlarimizni, qilmishlarimizni suv alvastisi bilan daryo tubida yotgan qo‘ng‘iroqdan ham uzoq-uzoqlarga yoyadi. Bu tovushlar hamon balandga ko‘tarilib, samoviy qo‘ng‘iroqqacha boradi, ular darang-darang qilgancha yo‘lda davom etaveradi.

      SHAMOL VALDEMAR DO VA UNING QIZLARI HAQIDA HIKOYA QILADI

      Shamol maysalar ustidan yelib o‘tadi; o‘shanda suv beti jimirlaganday maysa yengilgina titrab ketadi; bordiyu, ekinzorlar ustidan o‘tsa, ular dengiz singari chayqaladi, bu – shamolning raqsi. Endi uning hikoyalariga quloq soling! U hikoya qilmaydi, balki kuylaydi, ovozi turli xil ohangda jaranglaydi: o‘rmonda bir xil, deraza, teshik va yoriqlardan uy ichiga kirganda boshqa xil. Shamolning bulutni haydashiga ham bir qarab qo‘ying; bulutlar qo‘y podalari singari yugurishadi! Darvozada uvillashini eshityapsizmi? Xuddi qorovul burg‘u chalganday! U mo‘ri ichida va kaminda yana bir boshqacha ajoyib ovoz chiqaradi! Tarashalar charsillab yonadi, atrofga uchqun sachratadi; alanganing yorug‘ nuri xonaning eng xilvat burchaklarigacha yoritadi. Bunday xona shunaqayam issiq, shinamki, kamin oldida o‘tirish shunaqayam rohatki! Yaxshisi buni shamolning o‘zi hikoya qila qolsin! Uning yakka o‘zi hammamizdan ham ko‘proq ertaklarni biladi. Quloq soling, u ertak boshlayapti:

      «G‘uv-g‘u-u! O‘taver!» – bu uning naqorati.

      – Katta Bel sohilidagi qo‘rg‘onda qizil g‘ishtdan qurilgan bir boyning uyi bo‘lgan, – deb hikoyasini boshlabdi shamol. O‘sha yerdagi har bitta g‘isht menga tanish: Mark Stig qasrini qurishayotgandayoq bu g‘ishtlarni ko‘rganman; keyin qasr yiqildi, g‘ishtlarini yana ishlatishdi. Ulardan Borrebyu qo‘rg‘onida yangi devor, yangi uy qurishdi, u hozir ham bor.

      Qo‘rg‘onning barcha oliy nasab egalarini ham bilaman; ko‘z oldimda juda ko‘p avlodlar almashdi! Endi men Valdemar Do va uning qizlari haqida hikoya qilaman.

      Valdemar Do doim gerdayib yurardi, chunki uning tomirlarida qirol qoni ko‘pirib oqardi! Uning qo‘lidan bug‘u quvlash, qadah bo‘shatishlardan tashqari boshqa ishlar ham kelardi. Nimani uddalardi deysizmi? «Vaqti kelib ma’lum bo‘ladi!» derdi u.

      Kimxob ko‘ylaklarga burkangan xotini esa gul sochilgan pol ustida viqor bilan qadam tashlardi, uy ichi juda ham serhasham edi: devor guldor gilamlarga, xonalar o‘yib ishlangan mebellarga liq to‘la edi. U sep tariqasida juda ko‘p kumush va oltin idishlar ham olib kelgandi. Yerto‘lalarda nemis musallaslari va boshqa narsalar saqlanardi. Otxonalarda esa ajoyib qora otlar kishnab turardi. Ha, Borrebyu hokimi juda badavlat edi, chunki davlat hali undan yuz o‘girmagan edi-da.

      Uning uchta bolasi – uchta nafis gul lolasi: Ida, Yohanna va Anna Dorteya ismli qizlari bor edi, ularning ismi hali ham esimda.

      Boshqa qadimiy qo‘rg‘onlarda ko‘rganimdek, bu yerda ham oliy nasab xonimlarning qizlari bilan birga tantanalar o‘tkaziladigan mehmonxonada charx yigirib o‘tirishlarini ko‘rishga muyassar bo‘lganman. Biroq, bu xonim musiqa chalar, faqat qadimiy daniya qo‘shiqlarinigina emas, balki boshqa tilda horijiy ashulalarni ham aytardi. Qo‘rg‘onda hayot gashtli o‘tardi, uzoq va yaqinlardan har kuni aslzoda mehmonlar kelishardi, musiqalar yangrardi, qadahlar jaranglardi, shunchalik shovqin ko‘tarilardiki, ba’zan hatto men ham uni bosishga ojizlik qilib qolardim! Ha, bu yerda juda ko‘p shovqin-suron bo‘lgan, bu yerda oliy zotlarning kibr-havosi hukmron edi, bu yerda janoblar serob edi-yu, xudo yo‘q edi!

      – May oqshomlaridan biri edi, – davom etibdi shamol, – men endigina g‘arbdan qaytib kelgandim; o‘sha yoqlarda Yutland sohillariga urilib pachag‘i chiqqan kemalarni ko‘rdim, ko‘m-ko‘k o‘rmonlar bilan qoplangan sohillar hamda cho‘llar ustidan o‘tayotib shovqin soldim. Fyun oroli va Katta Belt suvlari ustida hushtagimni chaldim, faqat Zelandiya sohillariga kelib tinchlandim. Bu yerda Borrebyu yaqinidagi ajoyib eman o‘rmonzorida hordiq chiqardim – o‘sha paytlar bu o‘rmon hali bor edi.

      O‘rmonda atrofdan kelgan yigit-qizlar sayr qilib yurishar, quruq shox-shabbalarni yig‘ishtirishar edi. Ular bir bog‘-bir bog‘dan o‘tin СКАЧАТЬ