Qafqaz qaçaqları. Ali Kafkasyalı

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ əllərinə silah verilmiş bu milislərin nə edəcəklərini bilmək olmazdı. Bunlar cənazə mərasimini yarıda kəsib adam tutmuşdular, toydan bəyi həbs edib aparmışdılar. Bu mərasimi də dağıdıb, onu tutub aparacaqları gözlənməyən bir hərəkət deyildi. Milislər atlarını aşağıda əyləyib, xeyli yüksəkdə olan təpəyə çıxana qədər Məmməd Baba üçün qurulmuş mərasim də bitmişdi.

      Gələnlər məzarın ətrafında dövrə vurub oturanların sual dolu baxışları altında onların arxasında dayandılar. Komandirlərinin səsləndi:

      – Ay Hacı, təslim ol! Səni aparacağıq!

      Hər kəs daş kimi quruyub qalmışdı, onlara baxırdılar. Şərif Şikəstə və yoldaşlarından ikisi əllərindəki tüfəngi Aloy Hacıya tuşlamış milislərin komandirinə yaxınlaşdı:

      – İcazə verin evimizə qayıdaq. İl veririk, siz də bizimlə gəlin. Evdə heyvan kəsilib, yemək hazırlanıb. Qonum-qonşu bizi gözləyir. Yeməyimizi yeyək, sonra sizi yola salarıq.

      Milislərin komandiri etinasız şəkildə:

      – Xeyr. Ya vuracağıq, ya da tutub aparacağıq.

      Ağsaqqallar xahişlərini bir neçə dəfə təkrar etsələr də, komandir hər dəfə “Ya vuracağıq, ya da tutub aparacağıq” deyir, dilinə ayrı söz gətirmirdi.

      Aloy Hacı dərhal getmək, ağsaqqalların bu kütləşmiş, söz qanmaz küçə uşaqlarına minnət etmələrinin qarşısını almaq, anasının, nişanlısı Nazanın, bacısı Nigarın və qonum-qonşularının halını pozub, onları çox üzməmək üçün:

      – Əziz dostlar! Dəyərli qonşular!.. – dedi. – Allah hamınızdan razı olsun! Ölənlərinizə Allah rəhmət eləsin. Allah sizi var eləsin! Allah amanında qalın!.. Əziz qonşular, haqqımızı bir-birimizə və Məmməd Babaya halal eləyək.

      – Halal olsun!..

      Mənim də varsa, haqqım hamınıza halal olsun.

      – Amin!.. Üzünü ağsaqqallara və anasına tutdu:

      – Mənə izin verin milislərlə gedim. Siz də narahat olmayın, kəndə qayıdın, mənim salamımı hər kəsə çatdırın. Allah amanında!..

      Milislərin qarşısına gəlib əllərini irəli uzatdı. Əllərini arxadan bağladılar. Onu qabaqlarına qatıb dərə-təpə ilə Qazax tərəfə yola düşdülər. Qadınlar, gəlinlər bayaqdan gözlərinin yaşını Məmməd Baba üçün tökürdülər, indi buna Aloy Hacı üçün tökdükləri göz yaşı da qarışdı!.. Atası öləndən sonra böyük qardaşı Hacıya daha çox bağlanan və onu atasının yerində görən bacısı Nigarın uşaq səsi ilə çəkdiyi fəryad ürəkləri dağlayırdı.

      Zalxa xanım təmkinini qoruyurdu. Gözlərinin yaşını ürəyinə axıtmağı bacarırdı. İşğal güclərinə nökərlik eləyən bu zülm köpəklərinə tərəf heç baxmırdı da.

      Təpənin ayağında nökərlərin hazır saxladıqları öküz arabalarının yanına endilər. Zalxa xanım ilə qohum qadınlar bir arabaya, molla ilə ağsaqqallar da başqa bir arabaya minib Şıxlıya yola düşdülər.

* * *

      Üç qoyun kəsib ətini kasıblara paylamışdılar, ehsan məclisi üçün də bir düyə kəsilmişdi. İri-iri qazanlarda bozartma ət, plov bişirilmişdi. Kəndin camaatı gözləyirdi. Onlar kəndə çatar-çatmaz Aloy Hacının milislər tərəfindən tutulduğu xəbəri də çatdı və tez bir zamanda qulaqdan-qulağa yayıldı. Ehsan süfrəsinə dəvət edilmiş onlarla qonum-qonşuya, yaxından-uzaqdan gəlmiş qohum-əqrəbaya yemək verildi. Zalxa xanım ilə birlikdə bir neçə ağbirçək qadın da üst tərəfdə əyləşmişdilər. Mollanın yanında oturan Şərif Şikəstə Zalxa xanımın ağzına apardığı loxmaların boğazında düyünləndiyini gördü. Ona və boğazından çörək keçməyən yaxınlara, qohum-əqrəbaya təskinlik vermək üçün danışdı:

      – A Zalxa xanım, anam, özünü üzmə. Sən çox böyük ağrı-acılar görübsən. Dərd – çəkmək üçündür. Dərdə dözmək lazımdır. Bu süfrədə sən yemək yeməsən, kim yeyəcək? Allah böyükdür. İnşallah, axırı yaxşı olacaq. Oğlun Hacı kəndimizin, elimizin-obamızın madarı, iftixarıdır. Xalqın qoçaq və mərd övladıdır. Onun heç bir günahı, suçu yoxdur. Allah özü ona kömək edəcək. Bir də ki, Hacını dəyirmanın boğazına ölü atsan, oradan diri çıxar. Yenə deyirəm, ona Allah özü kömək olacaq. Allah Məmməd Babaya və buradakı camaatın keçənlərinə rəhmət eləsin. Buyurun, yeməyinizi iştahla yeyin. Hamınıza nuş olsun!

      – Amin! – səsləri gəldi.

      Qəhəri boğazına düyümlənən Zalxa xanım başını yelləyib zorla gələn qırıq səslə:

      – Amin, amin! Allah sizdən razı olsun, – dedi. Məclisdəkilərin üzərinə çökmüş ağır hava yüngülləşdi.

      Camaat yeməyə davam elədi.

* * *

      Milislər Aloy Hacını əlləri arxadan bağlı atların qabağında on beş kilometrdən artıq yolu piyada yeridərək Qazax milis idarəsinə gətirdilər. Gün ilkindi vaxtını keçmişdi.

      Onlarla adamı tutub buraya gətirib dindirirdilər. Hacını dindirməyi ertəsi günə saxladılar. Köhnə həbsxanada və gözləmə evində bir adamlıq yerə beş adam salsalar da, boş yer qalmamışdı. Vaxtilə varlı bir bəyin malikanəsi və bağçası olmuş bir neçə binadan ibarət malikanədə yerləşən milis idarəsi tutulanlar üçün darlıq edirdi. İkimərtəbəli idarə, nəzarət və həbsxana binaların-dan kənarda, bağçanın içində bu binalara əlavə olaraq tək otaqlı həbsxana tikililəri salmışdılar. Bu tikililərin içi və çölü suvaqsız, döşəməsi torpaq idi. Tutulanları istintaq başa çatana, onlar sürgünə göndərilənə, ya da güllələnəcəkləri günə qədər burada saxlayırdılar. İdarədən gətirilən açarla damlardan birinin qapısının üstündəki qıfılı açıb, əllərinin bağını açdıqları Aloy Hacını içəri itələdilər. Qapı gurultu ilə örtüldü və bayırdan kilidləndi. Tüfəng əlində qapının önündə keşik çəkən ixtiyar nəzarətçi yorğun və heç nə ifadə etməyən baxışlarla onlara baxırdı.

      Aloy Hacı içəri girər-girməz burada böyük bir gözlənilməzliklə qarşılaşdı. Həzrət adlı yaxın dostu qarşısında idi. Həzrət Aloy Hacının məktəb yoldaşı olmuşdu. Üç il bir yerdə oxumuşdular. O gündən bəri də yoldaşlıqları davam etmiş, qardaşlığa dönmüşdü. Həzrət yoxsul ailənin övladı idi. Tək günahı millətçi, vətənpərvər olması, Sovet hökumətinə boyun əyməməsi idi.

      Aloy Hacı necə bir yerə salınacağı, gecəni necə keçirəcəyi, daha nələri, nələri düşünməkdə ikən ən yaxın yoldaşını tapmışdı. Bu ona böyük mənəvi güc verirdi. Onları gün işığından məhrum, nəm və yarıqaranlıq dama salmışdılar. Buranın eni-uzunu üç-dörd, hündürlüyü üç metr olardı. Əl uzadanda çatan pəncərəsinə dəmir barmaqlıqlar СКАЧАТЬ