Kinders wat moor. André le Roux

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ nie van te veel intimiteit gehou nie. Sy lewe lank was hy bang vir die duiwel en die donker.

      Hy is op 16 universiteit toe waar hy glo asosiaal, lui en opstandig was, maar hy het ’n meestersgraad behaal op 21 en was later die stigter van gedragsleer (behaviourism) in die sielkunde, wat mense se uiterlike gedrag bestudeer, nie innerlike bewussyn nie.

      Hy het sy doktorstesis geskryf oor die ontwikkeling van witrotte.

      Harris sê Watson wou eerder Freud verkeerd bewys. Klein Albert se reaksies was op die harde geluid, nie op iets in sy Freudiaanse onderbewuste nie.

      Om ’n hond koshuis toe te stuur op 7 jaar

      John Bowlby, die vierde van ses kinders, se ma het hom op 7 jaar koshuis toe gestuur, wat vir hom aaklig was.

      “Ek sal nie ’n hond koshuis toe stuur op 7 jaar nie,” het hy later gesê. Hy was gelukkig genoeg om ’n paar liefdevolle kinderoppassers te hê waaraan hy geheg kon raak.

      Bowlby het reeds in die 1940’s baanbrekerswerk gedoen oor die belangrikheid van die band tussen ma en kind, wat hy gehegtheidsteorie genoem het.

      In wese raak alle babas geheg aan enige versorger. Die baba kan immers nie vir homself sorg nie en ná sy geboorte weet hy in elk geval nie eens wie sy ma of pa is nie. Hy het minstens een primêre versorger nodig, wat gewoonlik die ma is, maar dit kan ook enigeen wees wat die kind gereeld sien. ’n Oppasser, ouma, tante, selfs ’n ouer suster, ’n hele buurt of gemeenskap.

      Solank daar iemand is vir die kind.

      Hierdie gehegtheid verskil egter van baba tot baba, wat die kind se sosiale ontwikkeling kan beïnvloed.

      In die 1960’s en ’70’s het die sielkundige Mary Ainsworth, wat later saam met Bowlby aan gehegtheidsteorie gewerk het, bevind dié verskille berus hoofsaaklik op hoe die kind sy vroeë versorgingsomgewing ervaar. Vroeë patrone of style van gehegtheid vorm die kind se verwagtinge van latere verhoudings, maar dit bepaal nie daardie verhoudings nie.

      Byvoorbeeld, die meeste 1-jariges ondersoek hul omgewing, maar keer altyd terug na hul versorger, wat hulle as ’n veilige basis (secure base of safe base) gebruik. (Die term vir gehegtheidsteorie was eers security theory.) Die kind het dus ’n veilige gehegtheidstyl (secure attachment style). Sulke kinders weet hulle kan staatmaak op Ma se beskerming en emosionele ondersteuning. Wanneer die kind “Mááá!” roep, weet hy Ma sal kom kyk wat verkeerd is, én dit regmaak. Die kind se oorlewing hang hiervan af. Hy weet ook: Bly naby Ma en jy sal niks oorkom nie.

      Harry Harlow se uil-apies het presies dieselfde opgetree. Sonder hul surrogaat-ma, nie eens hul regte ma nie, was hulle lamgelê deur vrees, het in ’n bolletjie opgekrul en hul duim gesuig.

      Babas skaars ouer as 6 maande kan depressief raak as hulle te veel weg is van hul ma, sogenaamde anaklitiese depressie, eers bekend as die eensamekind-sindroom of hospitalisme, wat verwys het na babas wat weggekwyn het terwyl hulle in die hospitaal sonder hul ma was.

      Dié babas het ’n ontwikkelingsagterstand (“failure to thrive”), wat later ernstige persoonlikheids- en aanpassingsprobleme vir die kind kon skep. Dis veroorsaak deur ’n gebrek aan kontak met die baba. Dit was destyds nie soseer ’n probleem in armer hospitale wat nie broeikaste kon bekostig nie – die personeel het die babas dus meer vasgehou.

      Die kritieke tydperk vir gehegtheid is die eerste 2 jaar van die baba se lewe. Dit moet verkieslik in die eerste jaar gebeur, ná 2 jaar is dit te laat.

      Daardie kleintjie wat so skree, doen dit om Ma te roep. Wanneer dit nie werk nie, skree hy net harder. Bowlby en Ainsworth het albei agtergekom wanneer ma’s in die eerste jaar van die kind se lewe dadelik kom wanneer die kind huil, huil die kind vorentoe baie minder as daardie kind wat aan sy eie trane oorgelaat is.

      En as Ma nie kom nie, is Pa ewe goed. Vir die kind is daar ’n hiërargie van versorgers. As Ma nie kom nie en Pa ook nie, is daar nog altyd Ouma. En as Ouma ook nie naby is nie, is daar nog altyd Ousus of tannie Ans. Sogenaamde allomothers, mede-ma’s.

      Soos enigeen met kinders weet, is dit nie ’n maklike taak om ’n kind groot te maak nie, al is hulle hoe oulik. Bowlby beklemtoon om na ’n baba en jong kind om te sien, is nié die werk vir ’n enkele persoon nie. Die ma het al die hulp nodig wat sy kan kry.

      “Pa’s het hul nut wanneer die baba klein is,” sê Bowlby, “maar hulle speel tweede viool ná die ma. Hul primêre rol is om hul vrou emosioneel (en finansieel) te ondersteun met die grootmaak van die kind.”

      ’n Mening wat uiteraard kritiek uitgelok het omdat Bowlby geïmpliseer het pa’s is nie so belangrik nie en ma’s behoort nie buite die huis te werk wanneer daar eers kinders is nie. Latere eksperimente het inderdaad getoon die kind vorm ewe maklik ’n hegte band met die pa en vele ander mense in sy omgewing.

      Die pa kan nie net omdraai en wegloop nie.

      Die gesinsterapeut Robin Karr-Morse en Meredith Wiley, kenner van jeugmisdaad, haal syfers aan wat sê 60% van verkragters, 75% van adolessente wat van moord aangekla is en 70% van jeugdiges in staatsinrigtings het sonder ’n pa grootgeword. Navorsers was tradisioneel geneig om alle skuld by die ma te soek, maar die afwesige pa is net so afwesig soos die afwesige ma, indien nie meer so nie.

      ’n Onbetrokke pa is eweneens afwesig, al is dit net emosioneel.

      Waar’s my pa?

      Wag net eers, sê Judith Rich Harris.

      Sy vra: Is kinders wat met ’n pa grootword op die lange duur beter daaraan toe as dié sonder ’n pa? En indien wel, is dit omdat hulle ’n pa gehad het?

      Die kort antwoord: Dit blyk kinders word wat kinders word, met of sonder ’n pa.

      Daar is wel ’n verband, maar dis nie ’n oorsaaklike verband nie, sê Harris. Dis die buurt waarin die kind grootword wat saak maak, nie die huis nie. Daarby ook hoe baie die kind rondtrek, plus lae inkomste, wat dikwels die gevolg van egskeiding is. In daardie opsig is egskeiding nie goed vir ’n kind nie, maar dis alles dinge wat buite die huis gebeur.

      En Harris opper ’n ietwat skrikwekkende gedagte: Jy kan jou kind se lewe in ’n heeltemal ander rigting stuur deur net van een woonbuurt na ’n ander te trek, of deur te besluit in watter skool jy hom sit. Daarmee verander jy sy portuurgroep. Dit is die enigste langtermyninvloed wat ouers in ’n mate op hul kinders se gedrag het, sê Harris.

      Volgens Karr-Morse en Wiley het studies getoon egskeiding het nie tot kriminele gedrag by kinders gelei wanneer daar emosionele en finansiële stabiliteit ná die egskeiding was nie. Trouens, wanneer die egskeiding ’n einde bring aan huishoudelike onmin en konflik vaar die kinders beter, hoewel Harris sê data bewys nie dié stelling nie. Sy sê of die ouers gedurig baklei of vir mekaar liefdesbriefies skryf, maak nie saak nie.

      Die probleem kan in die kind se gene lê …

      Ook die sielkundige Scott Lilienfeld sê dis ’n mite dat egskeiding ’n langtermyn- emosionele tol van kinders eis. Dit kan die stres wees. Kinders vind ’n egskeiding byna altyd stresvol, maar die stres gaan verby.

      In Amerika is bevind misdaad kom die meeste voor onder seuns wat uit ’n gebroke huis kom én waar die ma ook afwesig is, met ander woorde, sy’s nie liefdevol nie.

      Net 35% van kinders in Suid-Afrika word groot met hul biologiese pa in dieselfde huis, volgens ’n vaderskapverslag in 2018 deur die СКАЧАТЬ