Tajemnice Marszałka Śmigłego_Rydza. Tymoteusz Pawłowski

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ na wschodniej granicy. Dlatego – chociaż państwa ententy nalegały na udzielenie pomocy Denikinowi – Komendant kluczył i znajdował przeciwwskazania.

      Jeszcze wiosną 1919 roku pojawił się w Polsce Julian Marchlewski, który posiadał doskonałe znajomości w sferach rządowych, sięgające początku ruchu socjalistycznego. Skontaktował się z Józefem Beckiem – wiceministrem spraw wewnętrznych (ojcem przyszłego ministra spraw zagranicznych), swoim dawnym współpracownikiem z czasów Związku Robotników Polskich. Po wstępnych rozmowach przekroczył granicę frontu, a po uzyskaniu szerokich pełnomocnictw od Lenina przybył do Białowieży na nieformalne rokowania. Dyskretne negocjacje kontynuowano w Mikaszewiczach na Polesiu (jako rozmowy Polskiego i Rosyjskiego Czerwonego Krzyża). Strona polska zobowiązała się do zatrzymania wojsk na zajmowanych aktualnie pozycjach, proponując Sowietom wycofanie się o 10 kilometrów w celu stworzenia pasa neutralnego. Od bolszewików zażądano natomiast przerwania agitacji komunistycznej w armii polskiej oraz nieatakowania sił ukraińskiego atamana Symona Petlury, podkreślając równocześnie poparcie dla łotewskich aspiracji do Dyneburga.

      Piłsudskiego interesowała wyłącznie polska racja stanu, zignorował zatem żądanie ententy, by zaatakował Armię Czerwoną w okolicach Mozyrza, co Sowieci gorliwie wykorzystali. Denikin po latach żalił się, że z frontu polskiego ściągnięto 40 tysięcy żołnierzy, których udział w walkach rozstrzygnął losy wojny. Niedoszły dyktator białej Rosji poniósł klęskę i udał się na emigrację.

      Naczelnik ze spokojem przyglądał się rozwojowi sytuacji – dla niego zarówno biali, jak i czerwoni byli wrogami Polski. Dlatego nie uderzył na Mozyrz, jak sobie tego życzyli Denikin i ententa, lecz zerwał rozmowy z bolszewikami. Realizując własną politykę, nie zamierzał się krępować żadnymi zobowiązaniami i rezygnować z planów.

      Komendant jednak wiedział, że starcie z bolszewikami jest nieuniknione. Politycy z Kremla grali na zwłokę, składając stronie polskiej atrakcyjne propozycje pokojowe. W rzeczywistości dążyli do izolacji Ukrainy, której tylko Polska mogła udzielić pomocy. A dla Piłsudskiego niezależny rząd w Kijowie był podstawą bezpieczeństwa naszego kraju. Zresztą Sowieci nie zamierzali poprzestać wyłącznie na Ukrainie. Polska była dla nich nie tylko konkurentem do wpływów nad Dnieprem, lecz również odgradzała Rosję od zrewoltowanych Niemiec. A to uniemożliwiało eksport rewolucji w Europie.

      Losy konfliktu polsko-bolszewickiego miały się rozstrzygnąć na Ukrainie, a Polacy mieli wystąpić w roli protektorów Ukraińskiej Republiki Ludowej i jej przywódcy, Symona Petlury. Na przełomie 1919 i 1920 roku było to jednak państwo nierokujące żadnych szans na przetrwanie, pod jego władzą znajdowały się tylko Kamieniec Podolski i skrawek ziem wzdłuż Zbrucza. Za rzeką rozciągały się już tereny obsadzone przez Wojsko Polskie. Petlura doskonale zdawał sobie sprawę, że w tej sytuacji tylko Piłsudski i jego podwładni mogą go uratować.

      Przygotowania do akcji podjęto jeszcze zimą, a rokowania zakończyły się w nocy z 21 na 22 kwietnia podpisaniem „umowy politycznej pomiędzy Polską a Ukraińską Republiką Ludową”. Dwa dni później zawarto konwencję wojskową, Petlura zobowiązał się nie tylko do współpracy i wspólnej walki przeciwko Rosjanom, lecz również do wystawienia 300-tysięcznej armii. Na razie jednak jego siły zbrojne liczyły zaledwie kilka tysięcy żołnierzy, zatem Ukrainę wyzwolić musieli Polacy. W zamian uzgodniono, że wschodnia granica Polski przebiegnie wzdłuż Zbrucza.

      Kijów po raz drugi

      Sukcesy na froncie przyniosły „Śmigłemu” nie tylko odznaczenia, lecz także drugą gwiazdkę generalską i renomę doskonałego oficera liniowego. Nic zatem dziwnego, że jeszcze w marcu opuścił Wilno i wziął udział w planowaniu akcji zbrojnej na Ukrainie. Wciąż pozostawał dowódcą 1 Dywizji Piechoty Legionów, teraz miał dowodzić również niedoświadczoną 7 Dywizją Piechoty oraz 3 Brygadą Kawalerii. Zgrupowanie, określane jako Grupa Operacyjna „Śmigłego”, było podporządkowane 3 Armii Wojska Polskiego, którą osobiście dowodził Piłsudski. Gdy jednak na początku maja obowiązki Naczelnika Państwa wezwały go do Warszawy, zastąpił go „Śmigły”.

      Wyprawa kijowska 3 Armii rozpoczęła się 25 kwietnia. Jako pierwszy zajęto Żytomierz leżący 80 kilometrów za linią frontu. Udało się zerwać komunikację pomiędzy formacjami Armii Czerwonej, w efekcie część z nich wycofywała się do Kijowa, a reszta na południowy wschód.

      Edward Śmigły-Rydz miał już doświadczenie w zdobywaniu dużych miast (Wilno, Dyneburg), zatem spokojnie przygotowywał się do wyzwolenia Kijowa. Okazało się to jednak stratą czasu, Rosjanie bowiem zniknęli z miasta i rankiem 8 maja wjechał tam tramwajem (!) pierwszy patrol polskich ułanów. Następnego dnia „Śmigły” przyjął na Kreszczatiku, głównej ulicy ukraińskiej stolicy, defiladę podległych mu oddziałów. Bez problemu opanowano też mosty na Dnieprze, a polski dowódca po wielu miesiącach rozłąki spotkał się z Martą Thomas-Zaleską.

      Wprawdzie osiągnięto zamierzony cel, jednak zwycięstwo nie było pełne. Nie rozbito bowiem armii bolszewickiej, wzięto do niewoli niewielu jeńców. Jeszcze gorsza okazała się bierność społeczeństwa ukraińskiego – administracja Petlury nie miała szans na odbudowanie struktur państwowych. Wprawdzie ogłoszono pobór do wojska, lecz brakowało urzędników do jego przeprowadzenia i wojsko ukraińskie zostało zasilone jedynie nielicznymi ochotnikami. Co gorsza, na ziemiach wyzwolonych spod rosyjskiej okupacji władzę przejmowali lokalni watażkowie nierespektujący poleceń władz centralnych i niezamierzający dzielić się posiadanymi zasobami.

      „Śmigły” zyskał jednak sławę zdobywcy Kijowa, a ostatnim wodzem Rzeczypospolitej, który dokonał identycznego wyczynu, był znany z Potopu hetman Janusz Radziwiłł w 1651 roku. Generał zdawał sobie sprawę, że chociaż zajęcie ukraińskiej stolicy wzbudziło ogromny entuzjazm w Polsce, nie miało jednak większego wpływu na losy wojny. Nad Dniepr zaczęły bowiem docierać posiłki bolszewickie ściągane z ogromnych obszarów Rosji, w tym również Armia Konna Siemiona Budionnego.

      Mistrzowski odwrót

      W polskiej literaturze historycznej możemy mnożyć przykłady „moralnych zwycięstw” czy też „zwycięskich odwrotów”. Tak naprawdę to chyba tylko jedna sytuacja z naszych dziejów zasługuje na to drugie określenie, szkoda jednak, że pozostaje niemal całkowicie nieznana. Mało kto zdaje sobie bowiem sprawę, że gdyby nie mistrzowskie (nie ma w tym słowie żadnej przesady) dowodzenie „Śmigłego” podczas odwrotu z Kijowa, losy bitwy warszawskiej zapewne potoczyłyby się inaczej. A wraz z nimi – także losy Europy i świata.

      Front polsko-bolszewicki składał się z dwóch części rozdzielonych bagnami Polesia. Z północy, z terenów litewsko-białoruskich, nadchodziły informacje o olbrzymiej koncentracji sił rosyjskich przygotowujących się do potężnej ofensywy. W Warszawie zadecydowano o skierowaniu tam wszystkich możliwych wzmocnień, także z Ukrainy. Na południu miały pozostać znacznie skromniejsze siły obronne, niestety mobilizacja poborowych do oddziałów Petlury kompletnie się nie powiodła i polscy dowódcy zostali praktycznie pozostawieni sami sobie.

      Ofensywa rosyjska na Ukrainie rozpoczęła się 26 maja 1920 roku, a jej głównym celem było zniszczenie 3 Armii generała Edwarda Śmigłego-Rydza stacjonującej wokół Kijowa oraz odepchnięcie 6 Armii (generał Wacław Iwaszkiewicz) zajmującej pozycje na południe od miasta. Sowietami dowodził Aleksandr Jegorow, którego komisarzem politycznym był Józef Stalin. Planowano, że część sił rosyjskich zaatakuje Kijów i zwiąże „Śmigłego” walką, a w tym czasie reszta bolszewickich oddziałów otoczy miasto. Natomiast Armia Konna Budionnego miała za zadanie powstrzymać wszelkie próby odsieczy dla Kijowa.

      Siły СКАЧАТЬ