Fizjologia żywienia. Коллектив авторов

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ trzustkę można podzielić na trzy części: głowę, trzon i ogon.

      Trzustka jako jeden z tzw. wielkich gruczołów trawiennych wydziela przy udziale komórek pęcherzykowych sok trzustkowy (1–4 l/24 h), który jest bogaty w enzymy trzustkowe i dzięki obecności jonów wodorowęglanowych ma odczyn zasadowy.

      Przewód trzustkowy, przez który sok trzustkowy dociera do jelita cienkiego, łączy się najczęściej z przewodem żółciowym wspólnym i znajduje ujście w części dwunastnicy zwanej brodawką.

      Funkcja endokrynna trzustki sprowadza się do produkcji i sekrecji:

      ● insuliny (komórki β wysp trzustkowych);

      ● glukagonu (komórki α wysp trzustkowych);

      ● somatostatyny (komórki δ wysp trzustkowych);

      ● polipeptydu trzustkowego (komórki F).

      1.8.2. Sok trzustkowy – wydzielanie, skład, rola

      Sok trzustkowy składa się z enzymów trawiennych produkowanych przez gruczoły zewnątrzwydzielnicze trzustki (komórki pęcherzykowe), wody oraz z jonów, głównie wodorowęglanowych (HCO₃^–) wydzielanych przez komórki nabłonkowe wyściełające przewody trzustkowe.

      Wśród enzymów trawiennych wymienić należy:

      ● proteazy zaangażowane w trawienie białek: trypsynę i chymotrypsynę (aktywowane przez enterokinazę śluzówki jelita cienkiego), elastazę, karboksypeptydazę;

      ● zaangażowane w trawienie tłuszczów: lipazę trzustkową, fosfolipazę, esterazę cholesterolową;

      ● α-amylazę trzustkową biorącą udział w trawieniu węglowodanów.

      Podobnie jak sok żołądkowy, sok trzustkowy wydzielany jest poposiłkowo w trzech fazach: głowowej (za pośrednictwem włókien przywspółczulnych nerwu błędnego), żołądkowej (odruch wago-wagalny) i jelitowej (kwaśna treść z żołądka stymuluje wydzielanie sekretyny z dwunastnicy, a produkty rozpadu białek i kwasy tłuszczowe pobudzają wydzielanie CCK).

      Głównym hormonem, który pobudza wydzielanie soku trzustkowego, jest cholecystokinina (CCK), produkowana przez komórki I dwunastnicy. Sekretyna (z komórek S) pobudza komórki przewodów trzustkowych celem wydzielania jonów wodorowęglanowych, których zadaniem jest zmiana odczynu miazgi pokarmowej z kwaśnego na zasadowy i tym samym ochrona dalszej części śluzówki przewodu pokarmowego przed uszkodzeniem.

      1.9. Wątroba, żółć

      Wątroba położona jest w prawym podżebrzu pod przeponą. Składa się z czterech płatów: prawego (największy), lewego, czworobocznego i ogoniastego.

      Komórki wątrobowe, zwane hepatocytami, ułożone są w zraziki. Do wątroby przez tzw. bruzdę poprzeczną znajdującą się między płatami wchodzą naczynia (żyła wrotna, tętnica wątrobowa) i nerwy, a wychodzą z niej żyły wątrobowe, naczynia limfatyczne oraz przewód wątrobowy wyprowadzający żółć z wątroby do pęcherzyka żółciowego i dwunastnicy.

      Ze względu na wielość funkcji, jakie wątroba spełnia w organizmie ludzkim, jest ona narządem bogato ukrwionym, a jej unaczynienie ma charakter podwójny: 70–80% krwi otrzymuje z żyły wrotnej (jest to tzw. ukrwienie czynnościowe, w którym żyła wrotna zbiera ubogą w tlen, bogatą zaś w czynniki odżywcze i sole mineralne krew z narządów trzewnych), a 20–30% przez tętnicę wątrobową (ukrwienie odżywcze; krew z aorty bogata w tlen).

      Krew żylna z nieparzystych narządów jamy brzusznej trafia do wątroby głównie żyłą wrotną, po czym dociera do naczyń zatokowych znajdujących się między warstwą komórek wątroby, które odgrywają rolę filtra dla wchłoniętych ze światła przewodu pokarmowego substancji oraz toksyn. Następnie krew o zmienionym już składzie chemicznym trafia do żył wątrobowych, a stąd do żyły głównej dolnej. Do naczyń zatokowych trafia również krew tętnicza (z tętnicy wątrobowej). W śródbłonku zatok rezydują makrofagi wątrobowe zwane komórkami Browicza–Kupffera.

      Wątroba jest największym narządem w organizmie (waży ok. 1,5 kg). Ma cechy gruczołu wydzielania zewnętrznego (wydziela żółć do światła dwunastnicy i pęcherzyka żółciowego) oraz wewnętrznego (wydziela hormony: insulinopodobny czynnik wzrostu 1 [insulin-like growth factor, IGF-1], angiotensynogen oraz trombopoetynę i erytropoetynę do krwi). Ponadto spełnia wiele funkcji, których naczelnym celem jest utrzymanie prawidłowego składu krwi. Wątrobę często określa się mianem „kombinatu metabolicznego”, ponieważ to właśnie tutaj dochodzi do rozpadu i usuwania zbędnych dla organizmu substancji oraz syntezy i magazynowania potrzebnych.

      Do najważniejszych funkcji wątroby należą:

      ● udział w przemianach węglowodanów – synteza, magazynowanie (w formie glikogenu) i uwalnianie glukozy;

      ● udział w przemianach tłuszczów – przekształcanie węglowodanów i białek w tłuszcze, synteza cholesterolu, lipoprotein, rozkładanie tłuszczów do kwasów tłuszczowych, wytwarzanie żółci niezbędnej do trawienia tłuszczów;

      ● udział w przemianach białek – synteza większości białek organizmu (albuminy, globuliny, fibrynogen, białka ostrej fazy, czynniki krzepnięcia), regulacja stężenia poszczególnych aminokwasów we krwi;

      ● magazynowanie witamin (A, B₁₂, D) i żelaza;

      ● odtruwanie (inaktywacja toksyn, leków, hormonów);

      ● funkcja obronna – fagocytoza produktów procesów zapalnych, kompleksów immunologicznych, lipoprotein, wirusów, bakterii, grzybów i pasożytów przez komórki Browicza–Kupffera (makrofagi wątrobowe);

      ● powstawanie (w okresie życia płodowego) oraz rozpad erytrocytów, przemiany hemu.

      Hepatocyty odpowiadają za produkcję żółci (0,5–1,2 l/24 h), która bierze udział w rozpuszczaniu i emulgowaniu tłuszczów pokarmowych. Żółć jest następnie magazynowana i zagęszczana w pęcherzyku żółciowym, a jej wydzielanie do dwunastnicy jest stymulowane na drodze nerwowej (widok, zapach, smak pokarmów oraz pobudzenie nerwu błędnego) i hormonalnej (CCK z dwunastnicy).

      Żółć zawiera m.in.: wodę, sole kwasów żółciowych (emulgacja tłuszczów), cholesterol, fosfolipidy, glukozę, IgA, białka, jony oraz żółty pigment z rozpadu hemoglobiny – bilirubinę.

      Za zagęszczanie i magazynowanie żółci odpowiada niewielki narząd znajdujący się pod wątrobą, w prawej górnej części jamy brzusznej – pęcherzyk żółciowy. Nie jest on niezbędny do prawidłowego trawienia tłuszczów, dlatego po jego usunięciu z powodu np. kamicy pęcherzykowej pacjenci najczęściej nie odczuwają СКАЧАТЬ