Fizjologia żywienia. Коллектив авторов

Чтение книги онлайн.

      Do podstawowych funkcji jelita grubego należą:

      W mikrobiocie jelita grubego wśród szczepów beztlenowych dominują bakterie Bacteroides fragilis i Clostridium sp., natomiast głównymi bakteriami tlenowozależnymi są Escherichia coli oraz Enterobacter aerogenes. Prawidłowa flora bakteryjna jelita grubego jest bezcennym endogennym źródłem witamin K, B i kwasu foliowego, a także krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Bakterie jelita grubego spełniają również funkcję obronną. Ich obecność uniemożliwia rozwój potencjalnie szkodliwych mikroorganizmów odpowiadających za powstawanie niektórych chorób zakaźnych. W ostatnich latach coraz częściej podnosi się dobroczynną rolę trylionów bakterii zasiedlających jelito grube w kontekście leczenia kałem (przeszczep mikrobiomu jelitowego), które wykorzystuje się w celu odtworzenia naturalnej flory bakteryjnej, a co za tym idzie – wzmocnienia odporności w niektórych przewlekłych i ostrych chorobach układu pokarmowego.

      Wchłanianie wody jest podstawową funkcją jelita grubego. Jelito grube jest w stanie odzyskać do 90% wody zawartej w treści pokarmowej. Wchłanianie to odbywa się w sposób ciągły nawet ze stolca, który jest już uformowany, dlatego przewlekłe wstrzymywanie stolca prawie zawsze wiąże się ze stwardnieniem zalegających mas kałowych, zaparciami i bolesnym wypróżnianiem. Odwodnienie stolca powyżej 60% objętości wody może być czynnikiem wywołującym ciężkie zaparcia.

      Z tego powodu prawidłowa perystaltyka jelita grubego odgrywa kluczową rolę w opróżnianiu przewodu pokarmowego z treści jelitowej.

      Perystaltyka jelita grubego charakteryzuje się zmiennością kierunku ruchu (ryc. 1.9). Wśród skurczów charakterystycznych dla mięśniówki okrężnicy wymienia się:

      Po przemieszczeniu się mas kałowych do odbytnicy następują: jej rozciągnięcie, aktywacja mechanoreceptorów i pobudzenie splotu śródściennego jelitowego układu nerwowego. W konsekwencji dochodzi do pobudzenia czynności skurczowej esicy i odbytnicy, rozluźnienia zwieracza wewnętrznego odbytu oraz uczucia parcia na stolec. Następnie przy współudziale tłoczni brzusznej i wskutek masywnych ruchów perystaltycznych przy jednoczesnym skurczu mięśni dźwigaczy odbytu i rozkurczu zwieracza zewnętrznego dochodzi do wydalenia kału. Dodatkowo odruch defekacyjny śródścienny jest wzmocniony odruchem rdzeniowym, w którym uczestniczą ośrodki rdzeniowe z części krzyżowej rdzenia kręgowego (S₂–S₄).

      Najsilniejszym bodźcem pobudzającym motorykę jelita grubego jest wypełnienie żołądka po okresie nocnego głodzenia, które wyzwala tzw. odruch żołądkowo-kątniczy (pobudzenie ruchów propulsywnych jelita grubego). Ze względu na to osobom cierpiącym na zaparcia poleca się m.in. picie wody zaraz po przebudzeniu.

      Rycina 1.9. Motoryka jelita grubego (opis w tekście).

      Niebieskie pola ukazują zwężenie światła jelita grubego podczas skurczu (należy zwrócić uwagę na długość fragmentów ściany jelita zaangażowanych w dany rodzaj skurczu); strzałkami oznaczono kierunek przemieszczenia się treści kałowej pod wpływem poszczególnych typów aktywności skurczowej.

      Skurcze perystaltyczne i odcinkowe o podobnej charakterystyce są również obserwowane w jelicie cienkim.

      Tabela 1.3. Procesy trawienia w przewodzie pokarmowym

      1.11. Podsumowanie

      Rolą układu pokarmowego jest przyjmowanie pokarmu, trawienie i wchłanianie do krwi substancji odżywczych. W procesach trawienia szczególną rolę odgrywają enzymy trawienne, które uwalniane są przez gruczoły układu pokarmowego do jego światła. Bodźcem do wydzielania soków trawiennych zawierających te enzymy są odruchy nerwowe oraz hormony przewodu pokarmowego regulujące jego czynność wydzielniczą i motoryczną.

      Sumaryczne zestawienie udziału hormonów przewodu pokarmowego i enzymów w procesach trawienia przedstawia tabela 1.3.

      Piśmiennictwo

      1. Blanchard J.: Gastrointestinal absorption. I. Mechanisms. Am. J. Pharm. Sci. Support Public Health 1975; 147(5): 135–146.

      2. Browning K.N., Travagli A.R.: Central nervous system control of gastrointestinal motility and secretion and modulation of gastrointestinal functions. Compr. Physiol. 2014; 4(4): 1339–1368.

      3. Dawes C., Pedersen A.M.L., Villa A. i wsp. : The functions of human saliva: A review sponsored by the World Workshop on Oral Medicine VI. Arch. Oral Biol. 2015; 60(6): 863–874.

      4. Greenwood-Van Meerveld B., Johnson A.C., Grundy D.: Gastrointestinal physiology and function. Handb. Exp. Pharmacol. 2017; 239: СКАЧАТЬ