Czarna księga. Orhan Pamuk

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ teraz podzielić się z wami, moi czytelnicy, radami na temat pisania felietonów, które otrzymałem od nich podczas owej długiej niedzielnej pogawędki i zapisałem zielonym atramentem emaliowanego wiecznego pióra, pożyczonego od starych dziennikarzy, na odwrocie papieru firmowego opatrzonego logo restauracji.

      Wiem, że kilku czytelników umiera z ciekawości, jak nazywali się ci trzej, obecnie dawno zapomniani mistrzowie; mają nadzieję, że zdradzę im — choćby wyszepcę na ucho — ich nazwiska, które do tego momentu udało mi się utrzymać w sekrecie. Nie zrobię tego jednak. Nie dlatego, że nie chcę zakłócać wiecznego spoczynku owych mistrzów pióra, lecz by odróżnić czytelników zasługujących na taką wiedzę od tych, którzy na nią nie zasługują. Dlatego nadam zmarłym dziennikarzom przydomki, jakich używali sułtanowie poeci. Kto przypisze właściwy pseudonim władcy i uzna, że istnieje zależność między nim a imieniem i nazwiskiem jednego z mistrzów, ten być może rozwiąże tę zupełnie nieistotną zagadkę. Główna zagadka kryje się bowiem w radach — ruchach starców rozgrywających ze mną tę partię szachów. Wciąż nie potrafię pojąć piękna tej tajemnicy, dlatego niczym jeden z tych pozbawionych talentu nieszczęśników, którzy w kącikach szachowych gazet komentują niezrozumiałe dla siebie ruchy mistrzów, opatrzyłem otrzymane rady mizernymi komentarzami i nędznymi wywodami (umieszczonymi w nawiasach).

      A. — Adli. Owego zimowego dnia miał na sobie kremowy garnitur z angielskiej wełny (piszę tak, bo każdy drogi materiał nazywało się wtedy angielskim) i krawat w ciemnym kolorze. Był wysoki, miał siwe, wypielęgnowane wąsy. I laseczkę. Wyglądał na niezamożnego angielskiego dżentelmena, ale nie wiem, czy można być dżentelmenem, będąc niezamożnym.

      B. — Bahti. Krawat miał poluzowany i wymięty, podobnie jak twarz. Nosił poplamioną, wygniecioną starą marynarkę. Spod niej widać było kamizelkę i zwisającą z kieszonki dewizkę zegarka. Otyły, niechlujny. Nie rozstawał się z papierosem, nazywając go czule „swoim jedynym przyjacielem” — ten przyjaciel zdradził potem ich jednostronną przyjaźń i zabił go, zatrzymując akcję serca.

      C. — Cemali. Niski, nadpobudliwy. Starał się wyglądać czysto i porządnie, ale i tak przypominał strojem emerytowanego nauczyciela. Wyblakła marynarka i spodnie jak u listonosza, gumowe buty z Sümerbanku⁴³. W okularach o grubych szkłach, ze swoją zaawansowaną krótkowzrocznością, był brzydki w agresywny sposób.

      A oto rady mistrzów i moje jakże żałosne komentarze:

      1. C. Pisanie tylko po to, by dać ludziom przyjemność czytania, pozostawia felietonistę dryfującego na środku morza bez kompasu.

      2. B. Felietonista nie jest ani Ezopem, ani Mevlâną. Nauka zawsze płynie z opowieści, nie na odwrót.

      3. C. Pisz podług inteligencji nie czytelnika, ale własnej.

      4. A. Twoim kompasem jest opowieść. (Ukryta aluzja do 1.C.).

      5. C. Bez wniknięcia w tajemnice naszej przeszłości i naszych cmentarzy, nie można się wypowiadać ani o nas, ani o Wschodzie w ogóle.

      6. B. Klucz do kwestii Wschód–Zachód kryje się w słowach Brodatego Arifa: „Ach, wy, nieszczęśni, patrzący na Zachód z pokładu statku płynącego bezgłośnie na Wschód!”. (Brodaty Arif był bohaterem felietonów B., wzorowanym na autentycznej postaci).

      7. A. — B. — C. Zbieraj przysłowia, powiedzonka, anegdoty, facecje, wiersze i sentencje.

      8. C. Nie szukaj aforyzmu, który uwieńczy wybrany przez ciebie temat, lecz wybierz najpierw aforyzm, a potem wyprowadź z niego opowieść.

      9. A. Nie siadaj do biurka bez wymyślonego wcześniej pierwszego zdania.

      10. C. Musisz w coś szczerze wierzyć.

      11. A. Jeśli nie wierzysz w nic szczerze, zadbaj, by czytelnik wierzył, że wierzysz.

      12. B. Czytelnik jest jak dziecko, które chce iść na jarmark.

      13. C. Temu, kto znieważa Proroka, czytelnik nie wybaczy, a Bóg odbierze mu władzę w członkach. (Podejrzewając, że punkt 11. stanowił aluzję do jego osoby, C. pił do felietonu A. o życiu małżeńskim Proroka, a przy okazji do oznak lekkiego paraliżu widocznego w kąciku ust A.).

      14. A. Kochaj karły, czytelnik też je kocha. (Aluzja do niskiego wzrostu C.).

      15. B. Dobrym tematem jest na przykład tajemniczy dom karłów w Üsküdar.

      16. C. Zapasy to też dobry temat, ale tylko wtedy, gdy są uprawiane i opisywane dla sportu. (Uznawszy radę numer 15 za docinek pod swoim adresem, C. robi aluzję do pogłosek o homoseksualnych skłonnościach B., których źródłem było zamiłowanie B. do tego sportu i poświęcona zapaśnikom powieść w odcinkach).

      17. A. Czytelnik to osobnik z inteligencją na poziomie dwunastolatka, żonaty, ojciec czwórki dzieci, toczący codzienną walkę, by związać koniec z końcem.

      18. C. Czytelnik jest fałszywy jak kot.

      19. B. Kot, który jest mądrym zwierzęciem, wcale nie jest fałszywy; wie, że nie należy ufać pisarzom kochającym tylko psy.

      20. A. Zajmuj się nie kotami i psami, lecz problemami kraju.

      21. B. Znaj adresy konsulatów. (Aluzja do tego, że w czasie drugiej wojny światowej C. był podobno utrzymywany przez niemiecką placówkę dyplomatyczną, A. zaś — przez brytyjską).

      22. B. Wdawaj się w polemikę, ale tylko wtedy, gdy potrafisz dopiec do żywego adwersarzowi.

      23. A. Wdawaj się w polemikę, ale tylko wtedy, gdy masz za sobą szefa.

      24. C. Wdawaj się w polemikę, ale tylko wtedy, gdy masz ze sobą palto. (Aluzja do słynnego wyjaśnienia B., dlaczego nie wziął udziału w wojnie wyzwoleńczej⁴⁴ i pozostał w Stambule: „Ankarskiej zimy nie zniosę!”).

      25. B. Odpowiadaj na listy czytelników; jeśli nikt nie pisze, pisz sam do siebie.

      26. C. Naszą patronką i mistrzynią jest Szeherezada; pamiętaj, że tak samo jak ona, ty tylko zdarzenia zwane życiem okraszasz kilkustronicowymi opowieściami.

      27. B. Czytaj niewiele, za to z przyjemnością — i tak będziesz się wydawał bardziej oczytany niż ten, kto czyta dużo, lecz z niechęcią.

      28. B. Bądź przebojowy i nawiązuj kontakty ze znanymi ludźmi, żebyś mógł napisać o nich wspomnienie, kiedy umrą.

      29. A. Wspomnienia o zmarłym nie zaczynaj słowami „nasz błogosławionej pamięci”, jeśli zamierzasz je zakończyć inwektywami.

      30. A. — B. — C. Wystrzegaj się następujących sformułowań: a) Nieboszczyk jeszcze wczoraj był żywy; b) Niewdzięczny jest nasz zawód — następnego dnia nikt nie pamięta o naszych felietonach; c) Czy słyszał pan wczoraj wieczorem ten program w radiu? e) Ciekawe, co na wieść o tym skandalu powiedziałby nieboszczyk, gdyby żył? f) W Europie tak się nie robi; g) Tyle a tyle lat temu bochenek chleba był taaaki duży; h) To zdarzenie przypomniało mi potem o innym.

      31. C. Wyraz „potem” jest dobry dla nie znających rzemiosła, młodych, niedoświadczonych dziennikarzy.

      32. СКАЧАТЬ