Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka. Beata Cytowska

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ czas podwyższonej uwagi niemowlęcia oraz prawidłowo reagować na jego inicjatywę. U dzieci doświadczających braku lub słabej naprzemienności w dialogu – w ramach terapii – należy wskazywać momenty, w których dorosły powinien podjąć próby zachęcania do „rozmowy” – ważne jest, aby niemowlę było wtedy wypoczęte, zrelaksowane i syte.

      Pierwsza komunikacja opiera się także na bardzo bogatej mimice. Opiekun sugestywnie zachęca dziecko do naśladownictwa brzmienia głosu oraz wyrazu twarzy – czyli swoistych wyznaczników emocji. W 1. roku życia zaczyna się najwcześniejszy etap kształtowania empatii, w literaturze przedmiotu zwany mimikrą motoryczną (za: Goleman, 1997, s. 163). Zjawisko to polega na fizycznym imitowaniu emocji innych osób, które wywołują u naśladującego te same uczucia. Zanika ono około 3. roku życia, kiedy to dziecko już rozumie swoją odrębność, a zatem zdaje sobie sprawę, że na przykład ból odczuwany przez kogoś nie jest jego bólem, zaczyna więc pocieszać drugą osobę. Elementem łączącym wczesny dialog między dzieckiem a matką oraz narodziny empatii jest konieczność zaistnienia między wskazanymi podmiotami tak zwanego dostrojenia się (za: Goleman, 1997, s. 165–167). Owo dostrojenie się, podobnie jak zsynchronizowanie interakcji, polega na regularnie pojawiających się momentach, w których matka daje znać swojemu dziecku, że wie, co ono czuje. Takie drobne przypadki dostrajania się, w których matka dostosowuje się do poziomu ekscytacji niemowlęcia, budują u niego poczucie więzi emocjonalnej. Przedłużający się brak dostrojenia matki do dziecka wywiera na nie bardzo negatywny wpływ emocjonalny. Jeśli stale wykazuje ona brak empatii w stosunku do przeżyć niemowlęcia – radości, łez, potrzeby przytulenia czy pieszczenia – to zaczyna ono unikać wyrażania, a być może również odczuwania tych emocji. Za przykład niech posłuży sytuacja matki, która na czas ciąży i połogu odstawiła leki przeciwpadaczkowe, a po urodzeniu córki popadła w depresję. Nie potrafiła obdarzać dziecka uwagą, brakowało w relacjach między nimi zarówno dostrojenia, jak i zsynchronizowania interakcji. Po kilku miesiącach dziewczynka wyraźnie ignorowała matkę, nie skupiała na niej wzroku, nie uśmiechała się do niej, na próby nawiązywania dialogu reagowała lękiem. Zaburzone więzi między matką a dzieckiem rekompensowała prawidłowa opieka babci – w trakcie obserwacji były widoczne ciągłe skupianie wzroku 6-miesięcznej dziewczynki na twarzy starszej kobiety, prowokowanie jej do dialogu, a w odpowiedzi – pełne dostrojenie emocjonalne opiekunki do stanu emocjonalnego wnuczki.

7

      Istotnym osiągnięciem zamykającym 1. rok życia są niewątpliwie pierwsze kroki dziecka. Czasami 12-miesięczne niemowlę potrafi chodzić samo, niekiedy podpierając się jeszcze za pomocą barierki czy mebli. Najlepiej, gdy opanuje tę umiejętność samodzielnie, ponieważ oznacza to wtedy, że ma odpowiednio funkcjonujący zmysł równowagi i właściwie ukształtowany aparat mięśniowo-ruchowy. Wielogodzinne treningi wymuszanego prowadzania dziecka za ręce nie służą prawidłowemu opanowaniu przemieszczania się w chodzie. Najczęściej taki styl poruszania nie jest też prawidłowym wzorcem, lecz zastępczym (za: Banaszek, 2004, s. 61–62), i może doprowadzić do utrwalenia się owych nieprawidłowości, ze skutkami w dalszym życiu (wady stóp, skrzywienia kręgosłupa itp.).

      Wzmacnianiu rozwoju lokomocji najlepiej służą stosowanie bodźców prowokujących do przemieszczania się oraz nagradzanie przez opiekunów każdego kroku zbliżającego dziecko do celu. W związku ze zwiększoną wypadkowością w tym wieku przemieszczające się niemowlę musi mieć stworzone bezpieczne warunki. W zasięgu jego działania nie mogą się znajdować przedmioty, które będą stwarzały zagrożenie.

      Roczne dziecko pokonało zawiłą i trudną drogę ku dorastaniu. W stosunkowo krótkim czasie jego organizm przeobraził się z istoty uzależnionej w pełni od opieki rodziców w małego człowieka gotowego stawić czoło nowym wyzwaniom. Potrzebuje jeszcze ciągle wsparcia, a czasami wyręczenia w zbyt skomplikowanych czynnościach. Jednak przy prawidłowym stymulowaniu rozwoju w wieku niemowlęcym jednostka powinna potrafić płynnie opanowywać kolejne zadania w skomplikowanym procesie wzrastania i dojrzewania.

      Bibliografia

      Banaszek G. (2004), Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metodą Vojty, „Alfa-medica Press”, Bielsko-Biała.

      Cytowska B. (2003), Wczesne wspomaganie dziecka zagrożonego w prawidłowym rozwoju – z doświadczeń Zespołu Terapeutyczno-Konsultacyjnego dla Dzieci z Problemami w Rozwoju [w:] Psychospołeczne problemy rozwoju dziecka: aspekty diagnostyczne i terapeutyczne, red. A. Czapiga, „Adam Marszałek”, Toruń.

      Doman G. (1996), Jak postępować z dzieckiem z uszkodzeniem mózgu, tłum. E. Kluck, B. Sztuma, „Przemysław, Robert, Ola, Teresa, Ewelina & Tadeusz”, Poznań.

      Dykcik W. (1998), Formy postępowania terapeutyczno-wychowawczego [w:] Pedagogika specjalna, red. W. Dykcik, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.

      Goleman D. (1997), Inteligencja emocjonalna, tłum. A. Jankowski, „Media Rodzina”, Poznań.

      Hellbrügge T., Wimpffen J. H. (1995), Pierwsze 365 dni życia dziecka, „Promyk Słońca”, Warszawa.

      Kułakowska Z. (2003), Wczesne uszkodzenie dojrzewającego mózgu. Od neurofizjologii do rehabilitacji, „Folium”, Lublin.

      Löwe A. (1995), Wychowanie słuchowe, tłum. D. Lewandowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

      Maas V. F. (1998), Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej dla rodziców i specjalistów, tłum. E. Grzybowska i in., WSiP, Warszawa.

      Niewiarowska M. (2003), Wideoanaliza interaktywnych kontaktów między matką a dzieckiem [w:] Wczesna interwencja u dzieci z dysfunkcjami rozwojowymi. Wielokierunkowa pomoc dzieciom niepełnosprawnym i zagrożonym niepełnosprawnością, materiały konferencyjne, „Zeszyty Naukowe”, 1, „Promyk Słońca”, Wrocław.

      Piszczek M. (2006), Dziecko, którego rozwój emocjonalno-poznawczy nie przekracza pierwszego roku życia. Diagnoza, zasady terapii i ocena efektów zajęć, CMPP-P, Warszawa.

      Richey D. D. (2004), Wczesna interwencja u niemowląt i małych dzieci niepełnosprawnych oraz ich rodzin. Skuteczność działań i kierunki rozwoju [w:] Wczesna diagnoza i terapia dzieci z utrudnieniami w rozwoju. Interdyscyplinarne problemy, red. J. Kruk-Lasocka, M. Sekułowicz, Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji TWP, Wrocław.

      Wczesne komunikowanie się dziecka. Narodziny miłości

      Lidia Witak-Światłowicz

      Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjny dla Dzieci Niepełnosprawnych we Wrocławiu

      Dziecko przychodzi na świat z bagażem odruchów wrodzonych oraz ze zdolnościami pozwalającymi spostrzegać siebie i otoczenie wszystkimi zmysłami. Nie są one w pełni gotowe do odbioru tak silnych wrażeń, jakie czekają na noworodka po opuszczeniu łona matki, ale pozwalają zdobywać i integrować doświadczenia. Posiada on zdolności spostrzegania, uczenia się i myślenia, a dzięki prostym, pierwszym „dialogom” nawiązuje kontakt z otoczeniem. Jest aktywny i ciekawy, ale przez swą niedojrzałość i ograniczenia natury fizjologicznej – bardzo wrażliwy (Fröhlich, 1998). Rozwój wszystkich zmysłów i funkcji psychofizycznych rozpoczyna się niemal w chwili poczęcia. Odtąd płód bardzo intensywnie będzie ćwiczył, aby w momencie narodzin wziąć pierwszy oddech i wydać głośny krzyk.

      Każdego dnia zwiększa się aktywność dziecka. Już między 6. a 7. tygodniem życia płodowego zaczynają współpracować mięśnie i nerwy. Do 10. tygodnia na dotyk stają się СКАЧАТЬ