Opieka logopedyczna nad mową dziecka. Małgorzata Kitlińska-Król

Чтение книги онлайн.

      Opieka logopedyczna, służba logopedyczna w powyższym ujęciu przedstawia pewien szkic funkcjonującego w Polsce systemu, nakreślonego przy uwzględnieniu głównych specjalizacji zawodowych logopedii (por. L. Kaczmarek, K. Błachnio).

      4. Potrzeby społeczne w zakresie opieki logopedycznej. Wyniki dotychczasowych badań

      Potrzeby działań logopedycznych obserwujemy w odniesieniu do dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, ale także w stosunku do noworodków i małych dzieci od 0-3, a nawet opieka ta dotyczy zakresu życia prenatalnego. Z natury zaburzeń mowy, okresu ich pojawienia się oraz przyczyn je wywołujących, wynika fakt konieczności świadczenia bądź pobierania pomocy logopedycznej na różnych etapach życia (dzieci, ale również młodzież i dorośli). Zaburzenia mowy uwarunkowane są wielorako: biologicznie, psychologicznie, socjalnie (środowiskowo). Poszczególnym jednostkom zaburzeń mowy przypisany jest określony syndrom logopedyczny, czyli zespół symptomów (objawów)44.

      J. Szumska na podstawie przeprowadzonych badań doszła do przekonania, iż statystyki różnych krajów podają zgodnie stały wzrost liczby zarówno wrodzonych jak i nabytych zaburzeń mowy. Dane liczbowe w naszym kraju są trudne do ustalenia. Dzieje się tak ze względu na to, że leczenie odbywa się w różnych instytucjach, a brak integracyjnego postępowania w tych przypadkach uniemożliwia podanie dokładnych danych liczbowych45.

      Na polskim gruncie G. Jastrzębowskiej udało się zebrać wyniki badań nad frekwencyjnością zaburzeń mowy, prowadzonych przez różnych autorów na przestrzeni trzydziestu lat46. Z dokonanych analiz dowiadujemy się o odsetku dzieci w wieku 5-9 lat, u których poszczególni badacze problemu stwierdzili deficyty mowy. Badania prowadzone przez G. Demel w 1959 roku na grupie dzieci 6-9 letnich wykazały, iż zaburzenia mowy występowały u 29,8% badanych. Dla porównania w 1966 roku, zgodnie z danymi podanymi przez T. Bartkowską odsetek dzieci w tożsamym przedziale wieku wynosił 35,0%, a jak wykazał J.T. Kania w 1971 roku było 44,1% dzieci wadliwie mówiących. G. Jastrzębowska dokonała również zestawienia wyników badań uzyskanych w 1975 roku przez E. Nitendel-Bujakową, która realizowała pomiary na grupie dzieci 6-cio letnich z danymi uzyskanymi przez I. Styczek. Rezultaty ujawniły pewne dysproporcje, to znaczy, u pierwszej z badaczek 46% diagnozowanych dzieci wykazało wady mowy, u drugiej ten odsetek wahał się w przedziale 20-30%. Należy przypuszczać, że dane te obejmują dzieci zarówno z opóźnionym rozwojem mowy jak i z wadami mowy47.

      Powyższe wyniki badań wskazują, iż wśród polskich dzieci obserwowano (utrzymujący się na podobnym poziomie od trzydziestu lat) wysoki wskaźnik zaburzeń mowy – od kilku do kilkudziesięciu procent. Te dane są niepokojące, zważywszy na fakt, iż w latach siedemdziesiątych stworzony został zorganizowany system opieki logopedycznej, kształci się coraz większą ilość specjalistów.

      Na podstawie badań własnych przeprowadzonych przez G. Jastrzębowską w 1991 r. na terenie województwa opolskiego, na grupie uczniów klasy „0” i klas pierwszych ustalono, iż najczęściej występującą wadą wymowy jest sygmatyzm (42,3% badanej populacji) w najpowszechniej występującej i nie najcięższej formie parasygmatyzmu. Autorka konkluduje ten fakt stwierdzeniem o niskim poziomie profilaktyki w okresie przedszkolnym. O podobnym fakcie pisała T. Bartkowska48 w 1966 roku twierdząc, że dzieciom przedszkolnym można było pomóc i zapobiec pojawieniu się wyżej wymienionych wad wymowy w porę je diagnozując, konsultując z logopedą, ortodontą, audiologiem czy psychologiem. Nauczyciele przygotowani i wyposażeni w niezbędną wiedzę, umiejętności z zakresu profilaktyki logopedycznej mogli otoczyć opieką przedszkolaków49.

      Podobne refleksje wysnuła I. Łyżyczka, która na bazie przeprowadzonych analiz dokumentacji poradni ortofonicznych, stwierdziła, że znaczny odsetek pacjentów powyżej siódmego roku życia przy braku uszkodzeń czy zaburzeń ze strony układu nerwowego wykazuje błędy wymowy okresu przedszkolnego50.

      Z badań G. Jastrzębowskiej wynika, że kolejnym zaburzeniem mowy po sygmatyzmie był rotacyzm występujący u 13,6% badanej populacji. U 10,5% dzieci stwierdzono opóźnienie rozwoju mowy, a 9,6% jąkanie. Zaobserwowano też 4,8% przypadków mowy bezdźwięcznej, 1,9% rynolalii i 1% kappacyzmu i gammacyzmu. U 16,3% badanych uczniów odnotowano wady złożone, czyli więcej niż jedną wadę mowy. Podobną frekwencyjność poszczególnych zaburzeń mowy u dzieci polskich potwierdzają wyniki badań innych autorów, na przykład: G. Demel czy E. Nitendel-Bujakowej51.

      Pomimo licznych starań liczba dzieci defektywnie mówiących stale utrzymuje się na wysokim poziomie (20-30 %), co obrazują m.in. przytoczone powyżej dane, a także kolejne, prowadzone przez specjalistów badania nad wadami wymowy u dzieci52.

      Władze oświatowe od lat podejmują próby mające na celu stworzenie spójnego i efektywnego systemu opieki nad dziećmi z różnymi deficytami rozwojowymi, przygotowują więc programy, zarządzenia lub wytyczne, które wyznaczają z kolei kierunek działań szkołom, przedszkolom, poradniom psychologiczno-pedagogicznym. Na przykład w „Programie wychowania w przedszkolu” wydanym w 1981 roku stwierdzono, że „…wyrównanie startu szkolnego jest jednym z najważniejszych zadań przedszkola – związanym z jego rolą w procesie demokratyzacji systemu kształcenia i wychowania”53, zauważono zatem, iż nie wszystkie dzieci rozwijają się harmonijnie i w równym tempie. W swych staraniach o tę grupę dzieci władze oświatowe w licznych dokumentach zalecały nauczycielom podejmowanie działań zmierzających do likwidowania dysharmonii rozwojowych.

      Obecnie dokumentem nadrzędnym dla tworzonych przez różnych autorów „Programów wychowania przedszkolnego” jest „Podstawa programowa” wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół54.

      Określone w niej zostały m.in. cele wychowania przedszkolnego:„Aby osiągnąć cele wychowania przedszkolnego, należy wspomagać rozwój, wychowywać i kształcić dzieci w następujących obszarach:

      Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

      Kompetencje uczniowskie, które lokują się w obszarze działań logopedycznych, również jasno określa Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół СКАЧАТЬ