Француз-герман қарым-қатынастары (ХХ ғ. 50-60-жылдар). Амангелді Әліпбаев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ арасында саяси-экономикалық одақ құру туралы шешім қабылдап, өздерінің егеменділік құқықтарын осы одаққа беруге келіскен болатын [40]. Сөйтіп, 1949 жылы сәуір айында өткен Вестминстрдегі мәслихатта Батыс Еуропаны федерализациялау қозғалысы, бейүкіметтік ұйымдар көмір және энергетика, қара металлургия және транспорт салаларында еуропалық мемлекеттер мүше бола алатын ортақ ұйым құру ойын ұсынған болатын.

      Батысеуропаның қауіпсіздік мәселесін шешудегі келесі қадам, 1949 жылдың 4 сәуіріндегі алғашқы он екі мемлекеттің, яғни Бельгияның, Данияның, Исландияның, Италияның, Канаданың, Америка Құрама Штаттарының, Люксембургтың, Нидерландының, Норвегияның, Ұлыбританияның, Францияның және Португалияның Вашингтон қаласында Солтүстік Атлантикалық келісім шартына қол қоюы болды. Солтүстік атлантикалық ұйымға қатысушы мемлекеттер де өздеріне: “БҰҰ-ның Жарғысына беріктігін сақтай отырып, өз күш-жігерлерін топтық түрдегі өзін-өзі қорғауға, қауіпсіздік пен бейбітшілікті сақтауға, экономикалық ынтымақтастықты дамытуға, демократиялық парықтарға негізделген жеке тұлғалардың еркіндігі мен құқық үстемдігін, өз халықтарының еркіндіктерін, өркениеті мен ортақ мұрасын қорғауға жұмсайтындарына” міндеттеме алады [41, s.17]. Сонымен қатар, қауіпсіздік мәселесінде Одақтың Жарғысындағы 5-ші бапта: “мүше-мемлекеттің біреуіне немесе бірнешеуіне қарулы шабуыл жасалынса, ол барлық мүше мемлекетке қарсы жасалынған деп есептелінеді”, мұндай жағдайда “әрбір мүше-мемлекет тез арада әскери қатер төнген мемлекетке немесе мемлекеттерге көмекке келіп, Солтүстік атлантикалық аудандағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қарулы күштерін қажетті деңгейде біріге отырып пайдалануға тиіс”, – деп көрсетілген [41, s.17].

      Әрине, батыс мемлекеттерінің еуропа құрылығындағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету жолындағы әскери одақтары социалистік жүйедегі мемлекеттер жағынан қарсылыққа тап болған еді. Бұл ұйымдарды құруда мүше-мемлекеттер арасында геосаясат та өзіндік қайшылықтар туғызып жатты. Осы, Солтүстік атлантикалық ұйымды құрудың алғашқы сатысында ағылшындар мен американдықтар арасында мүше-мемлекеттердің саны жөнінде бірауыздық болмады. Ағылшындар Солтүстік атлантикалық ұйымға мүше-мемлекеттердің санын жетіден асырмауды ұсынады, бұл жердегі басты көзделген мақсат, бір жыл бұрын құрылған Батыс Одағы негізінде, яғни оған мүше бес мемлекетке АҚШ пен Канаданы қосса, келешек ұйымдағы жетекшілік ағылшындардың қолында болады. Американың Еуропадағы саяси ықпалы да шектеулі ғана болар еді, бірақ бұған американдықтар келісе алмай, мүше-мемлекеттер санына шектеулік жасамауды ұсынады. Осындай талас-тартыстардан кейін мүше-мемлекеттердің саны “он екі” болуына екі жақта келіскен еді. Ұлыбританияның Еуропадағы ықпал үшін жанталасуы да тегін емес еді, өйткені АҚШ мемлекетінің германдық, австриялық аймақтағы ықпалы саяси ықпалымен қатар, жалпы “Маршалл жоспары” негізінде Еуропадағы экономикалық ықпалы да күшейіп келе жатқан болатын.

СКАЧАТЬ