Қосалқы тарихи пәндер. І бөлім. Тұрғанжан Төлебаев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ мекендерге, көшелерге, нысандарға дұрыс ат беру, түптеп келгенде, қазақ елін, ұлтты, тарихты құрметтеу деген түсінік қалыптастырудың да мүмкіндіктерін толық пайдаланып отырған жоқ.

      Содан да жер-су атауларын өзгерту мәселесі бүгінде күн өткен сайын күрделеніп барады. Шындығы сол, жер-су атауларын қазақыландыруга жергілікті биліктің құзыреті жетпей отыр. Олар уақыт жеткенін түсінсе де әркімге бір жалтақтап, мәселені шеше алмауда. Сондықтан бұл ұлтымыздың тарихына тікелей қатысты мәселе болғандықтан, жергілікті биліктің ғана қарамағына беріп қою дұрыс емес, тез арада жер-су атауларын өзгертіп, өткеніміз бен бүгінімізді саралап, түлғаларымызды, тарихымызды әспеттегіміз келсе, арнайы заң қабылдап, орталық қүрып, онымен шындап айналысатын мезгіл жетті. Бүдан әрі жергілікті билікке иек артып, мәселені соза беретін болсақ, тіпті ескі атауларға етіміз үйреніп кетуі де әбден мүмкін.

      Қазақстандағы көптеген облыс орталықтарында көшелердің 80 пайызға жуығы басқа тілде аталады. Кей қалаларда бұл көрсеткіш бұдан да жогары. Тіпті «қазағы қалың» деген Қызылорданың өзінде көшелердің жартысына жуығы қазақшаланбаған. Ал жолыңыз түсіп, теріскейдегі облыстарға бара қалсаңыз, ешбір негіздемесі жоқ, тіпті атауға ыңғайсыз көше аттарынан, туған жер тарихына қатысы жоқадамдардың есімдерінен көзіңіз сүрінеді. Оның есесіне еліміздің азаттығы үшін күрескен Смағұл Сәдуақасов, Міржақът Дулатов сынды ардақты тұлғаларға көше аттары бұйырмаған.

      Соңғы кездері кей елді мекендерде мән-мағынасы жеңіл, бейтарап атаулар қоюға әуестік орын алып отырғаны байқалады. Мысалы, «Ақбастау», «Көкжиек», «Ақтілек», «Шұғыла», «Қуат» деген көше аттарынан не түсінесіз. Сірә, бұл да жалтақтықтың, ұлыларымызды ұлықтауға құлықсыздықтың бір көрінісі болса керек.

      Тарихи атауларды қайтару – отарлық психологиядан арылудың төте жолы, бүгінгі және келер ұрпақты отаншылдық рухта тәрбиелеудің қуатты құралы екенін біле тұра, сәтімен басталған осы істі неге сұйылтып алдық? Мұның бірнеше себептері бар. Қазір біз жер-су атауларын өзгертуде «Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысы туралы» заңын негізге ала отырып жұмыс істеп жатырмыз. Аталған заңның 11-, 12-, 13-, 14-баптарында «белгілі бір нысандарға ат қою, атын өзгерту, транскрипциясын өзгерту тиісті аумақ – халқының пікірін ескере отырып жүргізіледі» делінген. Өз басым осы арада бір гәп бар деп ойлаймын. Кезінде елді мекендерді қайта атау және олардың транскрипциясын өзгерту мәселелерін шешуді жеңілдету мақсатында еліміздің Ата Заңының 86-бабының І-тармағына сүйене отырып, аталмыш заңның 3-бөлімінің ІІ-бабындағы «тиісті аумацтагы халыцтың пікірін еске ала отырып және» деген бөлігін алып тастау жөнінде ұсыныс енгізген едім. Жергілікті өкілді орғандар халықтың еркін білдіретін болса, онда белгілі бір шығындарды талап ететін артық норманың не қажеті бар? Алайда бұл ұсынысымның жолы болмады.

      Жер-су атауларын өзгерту туралы СКАЧАТЬ