Kahramanlık Mitleri. Daniel G. Brinton

Чтение книги онлайн.

      Azteklerin bir diğer miti ise bu dört kardeşi yahut ilksel kahramanı şöyle verir:

      Huitzilopochtli

      Huitznahna

      Itztlacoliuhqui

      Pantecatl

      Bu isimlerden Itztlacoliuhqui bir başlık türünün adıydı. Dr. Schultz-Sellack, bu ismin Quetzalcoatl’ın bir diğer unvanı olduğuna ve Pantecatl’ın ise Tezcatlipoca’nın adlarından biri olduğuna inanmak için mantıklı nedenler ileri sürüyor.52 Bu durumda aynı mitin bir başka versiyonuna sahibiz demektir.

      3. Tula Kahramanı Quetzalcoatl

      Aztek halkının uzun uzun bahsetmeyi sevdiği figür, görünen dünyanın gizemli yaratıcısı olan tanrı Quetzalcoatl değil; muhteşem Tollan (Tula) şehrinin başrahibi, ilimlerin öğretmeni, bilge kanun yapıcı, erdemli prens, usta mimar ve merhametli yargıç Quetzalcoatl’dı.

      Sahne, gökyüzünden yeryüzüne ve öteki dünyaların döngülerinden günümüzden aşırı uzak olmayan bir tarihe aktarılmış olmasına karşın yine burada da hikâye, Quetzalcoatl’ın Tezcatlipoca’yla yarışı ile artık güçlü bir büyücü ve kıskanç bir rakibe indirgenmiş bu düşmanın onu ünlü Tollan şehrinden mahrum bırakmak ve sürmek için başvurduğu hileler olmaya devam etmektedir.

      Mitoloji metaforlarına aşina hiç kimse dünyasal ve tarihi formunda bu miti çevreleyen ince yerel renk perdesine aldanmayacaktır. Daha önce belirttiğim gece ve gündüz, karanlık ve aydınlık çatışmasının hakiki kadim anlatımının bir tekrarı ya da devamı olmasının yanında Tollan ismi, bu hikâyenin konusu olan yer ve güçleri işaret etmek için yeterlidir. Zira Quetzalcoatl’ın hüküm sürdüğü bu Tollan, kimilerinin sandığının aksine Meksika şehrinin birkaç kilometre kuzeybatısında yer alan ve hâlâ ayakta olan küçük Tula kasabası değildir. Efsanede çoğu kez bahsedildiği üzere bu şehrin altı yüz ila bin kilometre kadar kuzeybatısında belirsiz bir yerde ya da bazı eskiçağ uzmanlarının iddia ettiği gibi Asya’da da değildi. Esasen bu şehir, yorgun dünyamızda değildi. Aksine, adının işaret ettiği ve yerli tarihçi Tetzozomoc’un uzun zaman önce tercüme ettiği gibi parlak güneşin yaşadığı ve o ışık küresi gökte olduğu müddetçe ışık tanrısının hüküm süreceği yerdeydi. Tollan, “Güneşin Yeri” anlamındaki Tonatlan kelimesinin kısaltılmış biçiminden ibarettir.53

      Tollan adlı bu muhteşem şehrin yerini ve karakterini biraz yakından incelemeye değer zira burası, pek çok farklı halkın mit ve efsanelerinde duyduğumuz bir yerdir. Sadece Aztekler değil, Yukatanlı Mayalar ile Guatemalalı Kiçeler ve Kakçikeller de kederli şarkılarla o güzel toprakların kaybına ağlamış ve şehrin yıkımını yıllıklarında ortak bir başlangıç noktası olarak saymıştır.54 Hayıflanmaları boşuna değildi çünkü bir daha onun eşini bulamayacaklardı. O topraklarda her sene mısır hasadı olurdu ve koçanlar kol boyuna ulaşırdı. Pamuk ise kozasından taşardı, üstelik sadece beyaz değil kırmızı, yeşil, mavi, turuncu ve daha hangisini dilerseniz, bütün güzel renklerde yetişirdi. Sukabakları kucağa sığmazdı, güzel tüylü kuşlar tatlı ezgilerle havayı doldururdu. Orada ne yokluk ne de sefalet vardı. Dünyanın bütün zenginlikleri oradaydı. Gümüşten ve kıymetli yeşim taşından, pembe sedeften ve gök mavisi firuze taşından yapılmış evler vardı. Büyük kral Quetzalcoatl’ın hizmetçileri her türlü ilimde hüner sahibiydi. Onları yolladığında sonsuz bir hızla dünyanın herhangi bir köşesine uçarlardı. Fermanları Tzatzitepec (Haykırış Tepesi) dağının zirvesinden tellallar tarafından öyle kuvvetli bir sesle ilan edilirdi ki yüz fersah öteden duyulabilirdi.55 Hizmetçileri ve havarileri, “Güneşin Oğulları” ve “Bulutların Oğulları” olarak adlandırılıyordu.

      Peki, bu harikulade topraklar ve muhteşem şehir neredeydi? Işık Tanrısı’nın tahtında oturduğu, hayat veren güneşin daima mevcut olduğu, gündüzün köşklerinin bulunduğu ve ışıklarının ihtişamında bütün tabiatın bayram ettiği yerden başka nerede olabilirdi ki?

      Ama bu, birden fazla yerdedir. Burası ışığın doğduğu ve yünden bulutların kolayca yüzebildiği göğün en yüksek katında, güneşin umut dolu bir ihtişamla sedirine indiği batıda veya doğuda yani günlük seyrini sürdürmek üzere tazelenmiş halde bir dev olarak yükseldiği mor deniz kıyısının ötesinde yahut da geceyi geçirdiği yeraltı dünyasındadır.

      Dolayısıyla, kadim Kakçikel efsanesinde şöyle denir: “Güneşin doğduğu yerde bir Tulan vardır. Bir diğeri yeraltındadır, öteki güneşin battığı yerdedir ve bir tane daha Tulan vardır ki işte orada tanrı yaşar. İşte çocuklarım, eski adamların bize anlattığı gibi dört Tulan vardır.”56

      En mukaddes rivayetlerinde Mayaların “Zuyva’daki Tollan”dan göç ettiği söylenir. “Oradan geldik,” der Kiçe miti, “Halkımızın ortak atası oradaydı. İşte oradan, tanrıları Yolenat Quetzalcoatl olan Yaqui halkının arasından geldik.”57 Bu Tollan şüphesiz Quetzalcoatl’ın yeridir ve bir Aztek elyazmasında kökeni kesin olmayan fakat göğün en üst katı için kullanılan Zivena vitzcatl kelimesiyle adlandırılmıştır.

      Quetzalcoatl’ın sonunda çekildiği ve tekrar ortaya çıkmasının beklendiği yer hâlâ bir Tollan (Tollan Tlapullan) idi ve Montezuma, İspanyolların gelişini duyduğunda şöyle haykırmıştı: “Quetzalcoatl geliyor, Tula’dan dönmüş!”

      Onu koruyucu ilahları olarak seçen şehirler, hüküm sürdüğüne inanılan yerin adıyla adlandırılmıştı. Bu yüzden, Meksika Vadisi’nde Tollan ve Tollantzinen (“Tol-lan’ın arkasında”) vardır. Ayrıca Cholula piramidine “Tollan-Cholollan” deniyordu. СКАЧАТЬ