Сукут суиқасди ёҳуд Сталиндан Саддамгача. Нурали Қобул

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ айланди. Иосиф Виссарионович Жугашвили эса чор охранкасининг айғоқчилигини бўйнига олиб тирикчилик қилди.

      Тўғри Сталинни ҳам тўрт марта Сибирга сургун қилдилар. Бироқ тўрт бора ҳам қамоқхонадан қочди. Турмадан тўрт маротаба қочмоқ учун ҳам махфий хизматнинг стукачи бўлиш керак эди…

      Бирор-бир инсон зоти оғиз очиб, бу разилликни муҳокама этмоқни хаёлига келтирмас, ҳамма жим, майдонда қабристон сукунати ҳукмрон эди.

      У дор оғочига яқинлашиб қолганди. Одатда дорга осилганларнинг бошига каноп қоп кийдиришади дейишарди. Сазойи этилганлар бошига ҳам кийдиришармикан, хаёлидан кечди маҳбуснинг.

      Кийдирсалар яхши бўларди. Уни ўраб турган оломонга, сукут суиқасдчиларига кўзи тушмас эди, фикр қилди оёқлари титраганча саҳна зинасидан кўтарилар экан.

      Палачлар бошига қоп кийдирмадилар. Бироқ у бошини кўтариб, оломонга боқмади. Нигоҳи янги кесилган қайиндан ясалган, қайин шарбати ва эфир мойи ҳиди анқиётган саҳна товонига қадалган эди.

      Ўзининг бу ҳақоратланган ва таҳқирланган турумига беихтиёр, бир киши муносабат билдирди. Сўнгра қайтиб ўша навбатчини кўрмади.

      “Ахир, бу буюк Николай Чернишевский-ку!” деган эди англашилмовчилик юз бергандек уни қамоқхонага олиб келган конвой миршабларига. Миршаблар кетгач, қўрқа-писа икки дона конфет, бир стакан сув олиб келди. Маҳбусдан ҳол-аҳвол сўраб гаплашгудек бўлса йиғлаб юборадигандек эди. Қамоқхонадан чиқса, уни топиб, бир бағрига босади. Халқи орасида инсонлигини сақлаб қолган бир дона бўлса-да, киши бор экан-ку?!

      Ҳирсдай семиз, димоғидан ички ҳиди уфураётган жаллодлар дор ҳалқасини солиб уч бора тортдилар. Оёқ тагига қўйиладиган, маҳбус осилгач, тепиб юбориладиган кундани ҳам келтирмадилар. Палачларга дор ва кунда билан боғлиқ ўлим жазоларини бажарганларида ички ичирадилар, фикрлари чувалашганча ўйларди маҳбус.

      Уни ибодат ҳам эттирмадилар. Кўзини ҳам боғламадилар.

      Кишанли ҳолда қандай ҳайдаб келган бўлсалар, худди шундай, конвой қўримасида майдондан олиб чиқдилар. Юзга яқин миршаб ашаддий жиноятчини тутиб қўриқлагандек уни яна қамоқхона томон элтарди.

      У дор тагидан бошлаб майдондан чиқиб кетгунга қадар яна ҳеч бир сас-садо туймади.

      Назарида у қаровсиз, кимсасизлар қабристони оралаб кетаётгандек эди…

      Ҳибсхонага боргунга қадар ҳеч бир томонга қайрилиб қарамади.

      Дор оғочи ўрнатилган саҳнадан оёғи чалкашганча, тушаётганда ич-ичидан туғён-ла отилиб, жунбушга келган бир сўроқ-савол ақлида такрорланар эди.

      – Наҳотки, шу халқ учун бошимни кундага қўйиб, дор оғочи остига борган бўлсам?!.

      Сўнгра унга “раҳм” қилиб, Сибирга сургун қилдилар. Умрининг йигирма йили мобайнида сургун азобини тортди.

      Санкт-Петербургда Андрей Вознесенский билан Сенат майдонини айланардик.

      – Мана шу ерда Николай Чернишевскийнинг бошига дор ҳалқасини солиб, сазойи СКАЧАТЬ