Пўлати ва пўлатиликлар. Умр хотиралари. Амир Тўраев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ аср университетларига 14 ёшдан кириш мумкин бўлса-да, асосан 16–18 ёшдагилар талабаликка қабул қилинган ва таҳсил олган.

      Объектив идеализмга асос солган, кўзга кўринган мутафаккир Сократ (милоддан аввалги 469–399-йиллар) аввало ҳайкалтарош бўлиб, Афинада ўз фалсафий таълимотини, жумладан, ахлоқий муаммоларни оғзаки тарғибот қилган.

      Суқрот – Сократ ўз даврида ҳукм суриб келаётган кўпхудолик диний таълимотлари ва демократик тузумга қарши чиқа олганлиги учун Анит бошлиқ демократ ҳокимлар унинг ишини судга оширгандан кейин, ўз устидан чиқарилган ҳукмга эътироз билдирмай, ўлимни ихтиёрий равишда танлаган – заҳар ичган.

      Суқрот қадимги юнон файласуфларининг Табиат тўғрисидаги барча назарияларини бефойда деб билган, унинг фикрича, Табиатни ўрганиш инсон учун ёт, Табиатни фақат Худо билиши мумкин деган қарашни илгари сурган.

      Инсон фақат ўзига тегишли нарсаларни билади, яъни ўз-ўзини билиши зарурдир деб ҳисоблайди Сократнинг шогирдларидан бири Платон ва бир қанча асарларида айнан ўз устозининг фикрларини баён қилган.

      Сократ – Суқрот ўзидан кейин бирон-бир ёзма манба қолдирмаган.

      Диоген Лаэртский эсдаликларидан, Платоннинг Суқрот ҳақидаги диалогларидан Сократ тўғрисида биламиз, холос.

      «Ғоя» деган тушунча юнон фалсафасига биринчи бўлиб Платон эмас, балки замондоши Демокрит томонидан киритилган, у моддий заррачаларни, яъни атомларни «идея» деб атаган.

      Аслида «идея» юнон тилида «шакл» ёки «фигура» деган маънони англатган.

      Шундай экан, Демокрит кўзга кўринмас майда заррачаларни «тур» ёки «ғоя» деб атаган, атомлар бир-биридан шакл жиҳатидан фарқ қилади, бу шакллар – атомларни оддий кўз билан кўриш ва билиш мумкин эмас, фақат ақл орқали биламиз.

      Ғоя – шакл орқали билинадиган жисмларнинг асосини майда заррачалар ташкил этади, деб қайд қилган Демокрит.

      Бундай эътирофни Платон маъқулламайди, «Ғоя – бу қонун» дейди.

      Дарҳақиқат, ҳар бир нарсанинг ғояси нарсаларнинг маъносини англатади.

      Платоннинг фикрича, «Ғоялар дунёсида энг олий яхшилик, бахт ғояси Худодир».

      Оллоҳ яратган барча жонзотлар, мевалар, гуллар, табиат, мавжудотлар бўй-басти, шакли, туси, ранги ва ҳиди бўлади, жумладан, бир-биримизга қилаётган мурувват ва инсофнинг ҳам чегараси бор, лекин мурувват ва инсоф олам ва одам қалбидан йўқотилганига анча бўлган экан.

      Илм-фан ривожланишига ўзининг бебаҳо ҳиссасини қўшган юнон фалсафасида янги даврни бошлаб берган буюк мутафаккирлардан бири Аристотел (милоддан аввалги 384–322 йиллар) Эгей денгизи бўйидаги Фракиянинг Сташра шаҳрида туғилган. Унинг отаси Македония подшоси Аминта II нинг сарой табиби эди. 15 ёшда етим қолган Аристотел ҳар томонлама ўқимишли ҳомий қўл остида таълим-тарбия кўради, ўн етти ёшида устози ва дўсти Платон ташкил этган Академияга ўқишга кириб, йигирма йил давомида, яъни Платон вафотигача шу даргоҳда таълим олади.

      Манбаларда СКАЧАТЬ